Co to jest choroba przewlekła i dlaczego stanowi wyzwanie dla społeczeństw?

To choroby przewlekłe są obecnie najważniejszymi wyzwaniami medycyny. Są dziś najpoważniejszym problemem, z jakim musimy się w tym obszarze mierzyć. Ale co to jest choroba przewlekła?

Co to jest choroba przewlekła?

W większości definicji opisujących chorobę przewlekłą znajdziemy takie pojęcia jak: „długotrwałe zaburzenie”, „charakter nawracający”, „ustawiczny proces wyniszczenia”, „okresy remisji i zaostrzenia”, „trwałe i nieodwracalne zmiany”. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) stwierdza, że choroby przewlekłe to „wszelkie zaburzenia lub odchylenia od normy, które mają jedną lub więcej z następujących cech charakterystycznych:

• są trwałe,
• pozostawiają po sobie inwalidztwo,
• spowodowane są nieodwracalnymi zmianami patologicznymi,
• wymagają specjalnego postępowania rehabilitacyjnego albo według wszelkich oczekiwań wymagać będą długiego okresu nadzoru, obserwacji czy opieki”.

Czyli co to jest choroba przewlekła? Na pewno będzie to choroba doświadczana długo lub już zawsze. Będą się pojawiały okresy poprawy i okresy pogorszenia. Najczęściej zmiany będą miały charakter nieodwracalny, a chory będzie wymagał rehabilitacji i/lub opieki. To są cechy choroby przewlekłej.

Jakie choroby są zaliczane do chorób przewlekłych?

Do najczęściej występujących chorób przewlekłych zaliczamy:

• Choroby układu krążenia (choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, choroby naczyń mózgowych, w tym udar mózgu),
• Nowotwory,
• Przewlekłe choroby układu oddechowego (astma, POChP),
• Cukrzyca,
• Choroby psychiczne,
• Choroby kości i stawów (zapalenie stawów),
• Choroby autoimmunologiczne,
• Otyłość.

Gdy usłyszymy diagnozę, nasze pierwsze myśli biegną mniej więcej podobnie – Co to wszystko znaczy? Co to jest choroba przewlekła? Co mnie teraz czeka?

Czy choroby przewlekłe są uleczalne?

Cechą szczególną chorób przewlekłych jest to, że są nieuleczalne – w takim sensie, w jakim myślimy najczęściej o chorowaniu na choroby zakaźne, na które przyjmiemy lekarstwo i po jakimś czasie wrócimy do stanu mniej więcej takiego, w jakim byliśmy przed zachorowaniem. Choroby przewlekłe nie dają nam możliwości powrotu do stanu „z przed choroby”. Choroby przewlekłe wymagają specjalistycznych metod leczenia. Przeważnie powrót do pełni zdrowia nie jest możliwy, ale w wielu przypadkach współczesna medycyna, przy zastosowaniu odpowiedniej terapii, pomoże zminimalizować ryzyko progresji oraz zapobiec nadmiernemu obciążeniu dolegliwościami. W wielu przypadkach chorób przewlekłych w kilku ostatnich latach nastąpił rewolucyjny przewrót w zakresie leczenia nowymi typami leków, a także w dostępności tych terapii dla pacjentów. Zmiana na lepsze jest bardzo duża. Co nie oznacza wcale, że nie pozostało już nic do zrobienia. Wręcz przeciwnie. Szacuje się, że zgony z powodu chorób przewlekłych takich jak choroby krążenia, cukrzyca, przewlekłe choroby płuc, nowotwory, stanowią obecnie 70% wszystkich zgonów na świecie. WHO podkreśla, że eliminując główne czynniki ryzyka chorób przewlekłych, można by zapobiec co najmniej 80% chorób serca, udarów mózgu i cukrzycy typu 2 oraz 40% nowotworów złośliwych! Dlatego wyzwaniem dla nas, społeczeństwa jako całości, jest intensyfikowanie wysiłków na rzecz zapobiegania zapadalności na choroby przewlekłe. Ważna jest także edukacja i promocja postaw, zachowań i nawyków, które będą wspierać zdrowe i wolne od chorób przewlekłych życie.

Jakie są najważniejsze czynniki ryzyka chorób przewlekłych?

WHO wskazuje trzy najważniejsze przyczyny chorób przewlekłych:

• niezdrowa dieta;
• brak aktywności fizycznej;
• palenie tytoniu.

Należy pamiętać, że blisko 80% zgonów z powodu chorób przewlekłych występuje w krajach o niskim i średnim dochodzie. Widoczne są kolosalne różnice w jakości i dostępności służby zdrowia na świecie. W dużej mierze dla społeczeństw z krajów rozwiniętych, takie pojęcie jak zdrowy tryb życia (aktywność, zdrowa dieta, niepalenie tytoniu) stało się już powszechne. Oczywiście znajduje to już odzwierciedlenie w badaniach porównawczych. W tych społeczeństwach nie tylko rzadziej występują zachorowania na choroby przewlekłe. Także zaczynają się one później.

Kogo i w jakim stopniu dotyczą choroby przewlekłe

Statystyka zachorowalności na choroby przewlekłe nie faworyzuje żadnej z płci. Choroby przewlekłe dotykają niemal w tym samym stopniu kobiet i mężczyzn. Oczywiście nie znaczy to, że w przypadku każdej jednostki chorobowej ta równowaga zostanie zachowana. Nie. Ta równowaga jest zauważalna dopiero na poziomie ogólnego ujęcia wszystkich przypadków chorób przewlekłych razem. Wtedy statystyka wskazuje, że mężczyźni i kobiety równie często chorują na choroby przewlekłe. Jednakże w każdej subdyscyplinie medycyny trwają badania i często nowe wyniki idą pod prąd dotychczasowemu, ugruntowanemu stanowi wiedzy. Przykładem niech będą najnowsze wyniki badań dotyczące zachorowań na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZSSK). Ukształtowana przez dekady wiedza o tym, że mężczyźni stanowią od 65% do 80% chorych, zastępowana jest powoli przez dane mówiące o tym, że choroba ta dotyka mniej więcej tyle samo kobiet co mężczyzn.

Blisko 50% zgonów z powodu chorób przewlekłych występuje u osób poniżej 70. roku życia. Oznacza to, że choroby przewlekłe są często przyczyną zgonów następujących wcześniej niż u osób bez choroby. Obecnie zakłada się, że każdy zgon przed 75 rokiem życia jest zgonem przedwczesnym. Jak widać przedwczesne zgony dotyczą bardzo dużej liczby chorych na choroby przewlekłe. Jest to obszar, w którym skupiona jest ogromna uwaga i wysiłek badaczy z całego świata, których celem jest niwelowanie tej różnicy.

WHO podaje, że 1,9 miliarda ludzi na świecie ma nadwagę, a 650 milionów cierpi z powodu otyłości. Jest to najważniejszy obecnie czynnik ryzyka zachorowalności na pozostałe choroby przewlekłe. To nasze największe i najważniejsze wyzwanie. Często pojawia się opinia, że otyłość jest praprzyczyną większości chorób przewlekłych. Przeciwdziałanie otyłości w tym wymiarze znaczy więcej niż przeciwdziałanie jednej z przewlekłych chorób. Są to działania mające znaczenie dla zapobiegania większości chorób przewlekłych, ograniczania ryzyka zachorowania lub łagodzenia przebiegu choroby, która już wystąpiła. Dlatego, zarówno odpowiednia i zdrowa dieta, jak i aktywność fizyczna, są czynnikami nie tylko poprawiającymi stan zdrowia, ale i ratującymi przed przedwczesnym zgonem.

Dużo zależy od nas. Celem jest, aby jak najpóźniej w życiu zadawać pytanie – co to jest choroba przewlekła?

Wiemy już co to jest choroba przewlekła. Wiemy też, że w dużym stopniu przyszłość chorób przewlekłych zależy od nas. Wysiłek wkładany przez lekarzy i naukowców, szukających coraz to nowszych i lepiej dostosowanych metod leczenia, może nie być wystarczający do pokonania narastających problemów, powodowanych przez choroby przewlekłe. My, zwykli ludzie, musimy to sobie uświadomić i działać. Aktywność fizyczna, sport i zdrowe odżywianie. To tak niewiele, a robi ogromną różnicę.

Dowiedz się więcej!

Zdrowy styl życia, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna pomagają nas uchronić przed wieloma chorobami przewlekłymi. Kiedy jednak zostaniemy zdiagnozowani, mogą pojawiać się pytania i wątpliwości. Dlatego warto śledzić działalność organizacji pacjenckich, które często dostarczają chorym wielu informacji i porad. Fundacja Dobro Powraca otacza opieką chorych na wszystkie choroby przewlekłe. Na stronie internetowej fundacji można znaleźć wiele informacji o wielu chorobach. A jeżeli pacjent napotka problemy finansowe w procesie leczenia, to organizacja pomaga mierzyć się z wydatkami. Pamiętajmy, że jest to choroba przewlekła, więc również wydatki związane z leczeniem i rehabilitacją będą przewlekłe.