Treść główna

Progresja choroby

Stwardnienie rozsiane – progresja choroby

Stwardnienie rozsiane (SM) cechuje się wielorakimi objawami, a jego przebieg może przyjmować różną formę. Najczęściej ma postać naprzemiennie występujących okresów remisji i zaostrzeń. Progresja choroby jest indywidualna i trudna do przewidzenia.

Można jednak wyodrębnić kilka etapów, w których choroba przyjmuje odrębną, charakterystyczną postać. Osoby chore mogą przejść przez tylko niektóre lub wszystkie z nich – to zależy przede wszystkim od tego czy i kiedy rozpoczęto leczenie SM.

Jak przebiega progresja choroby

Niezależnie od postaci SM występującej u chorego, sposób  progresji choroby może być nieprzewidywalny i zupełnie różnić się od doświadczeń innych osób. Niektóre osoby chore na stwardnienie rozsiane doświadczają po rozpoznaniu tylko łagodnych objawów, natomiast u innych osób SM może być dolegliwością szybko postępującą. Bez leczenia osoby chore na SM mogą przejść przez kilka kluczowych etapów choroby. Są to:

  • podkliniczne zmiany radiologiczne (nazywane też izolowanym zespół radiologicznym – (radiologically isolated syndrome, RIS), w przypadku których zmiany można zaobserwować tylko w badaniu obrazowym mózgu, ale chory nie odczuwa objawów choroby;
  • izolowany zespół objawów klinicznych (clinically isolated syndrome, CIS), w przypadku którego u pacjenta występuje jeden rzut objawów, który może sugerować SM, ale nie można jeszcze rozpoznać choroby;
  • postać rzutowo-remisyjna SM – pojawia się, gdy wystąpił kolejny rzut, co umożliwia potwierdzenie rozpoznania. Postać rzutowo-remisyjna charakteryzuje się rzutami (okresami zaostrzenia objawów), po których następuje remisja (okresy poprawy samopoczucia lub całkowitego ustąpienia objawów). Lekarz może też wspomnieć o tak zwanych kryteriach McDonalda, które są pomocne w postawieniu diagnozy już po pierwszym rzucie, jeżeli ma wystarczająco dużo informacji na podstawie badań rezonansu magnetycznego (MRI). Może zlecić dodatkowo badanie płynu mózgowo-rdzeniowego;
  • postać wtórnie postępująca SM – pojawia się bez odpowiedniego leczenia u 50-60% osób z postacią rzutowo-remisyjną w ciągu 15 do 20 lat po rozpoznaniu. Progresja choroby do postaci wtórnie-postępującej charakteryzuje się postępującym pogarszaniem się codziennego funkcjonowania i pogłębianiem się niepełnosprawności. W dalszym ciągu mogą występować okresy rzutów i remisji.

Progresja choroby w SM

Dobrze jest móc zrozumieć, co dzieje się w ośrodkowym układzie nerwowym na wczesnych etapach choroby. Może on próbować znaleźć sposoby na częściową kompensację funkcji uszkodzonych komórek nerwowych poprzez używanie innych szlaków w celu przesyłania sygnałów z uszkodzonych części do nieuszkodzonych obszarów. Dzięki temu możliwe jest przywrócenie komunikacji pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym  a resztą ciała. Mózg próbuje sobie także radzić z postępującym procesem uszkadzania komórek nerwowych i poprzez naprawę mieliny w procesie zwanym remielinizacją.

Osoby chore, u których leczenie SM rozpoczęto po 3 latach od wystąpienia pierwszych objawów choroby są bardziej narażene na wcześniejsze pojawienie się problemów z chodzeniem w porównaniu z osobami, które zaczęły leczenie w ciągu pierwszego roku od wystąpienia objawów. Już na wczesnym etapie SM może dojść do uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, które mogą nie dawać zauważalnych objawów. Wraz z upływem czasu te uszkodzenia mogą się kumulować i wywoływać objawy oraz prowadzić do pogłębiania się niepełnosprawności.

W procesie starzenia się mózg każdej osoby stopniowo zaczyna się kurczyć. Nazywa się to czasem atrofią (zanikiem) mózgu lub utratą objętości mózgu (brain volume loss, BVL). Jest to normalny proces starzenia się, jednak u osób chorych na SM może on postępować nieco szybciej. Organizm próbuje naprawiać ochronną osłonkę mielinową, która ulega uszkodzeniu w przebiegu SM. Jednakże procesy naprawy w organizmie nie są doskonałe i wraz z upływem czasu są one niewystarczające do zapobiegania dalszemu uszkodzeniu komórek nerwowych. W miarę postępowania uszkodzenia używanie innych szlaków sygnałowych  przestaje kompensować utratę połączeń nerwowych, ponieważ obszary uszkodzenia stają się zbyt duże. Może to prowadzić do atrofii mózgu. W miarę progresji SM części ośrodkowego układu nerwowego mogą zostać trwale zablokowane. Od tego momentu niepełnosprawność może się pogłębiać wraz z upływem czasu, z rzutami lub bez nich.

Gdy SM powoduje uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, określa się je czasem jako „aktywne”. Tą aktywność SM można często zobaczyć w badaniu MRI jako pojawienie się nowych ognisk demielinizacyjnych. Konsekwencje aktywności SM nie zawsze są przewidywalne, ponieważ może ono powodować bezobjawowe uszkodzenia, które kumulują się w czasie, wywołując później objawy. Jeżeli stwardnienie rozsiane nie wydaje się powodować pojawienia się nowych ognisk na podstawie obrazowania metodą rezonansu magnetycznego i nie ma żadnych nowych objawów, lekarz może stwierdzić, że choroba jest obecnie „nieaktywna”. Niektóre uszkodzenia związane z SM, czyli ogniska (zmiany) demielinizacyjne są bezpośrednio powiązane z różnymi odczuwanymi objawami. Mogą być także obecne ogniska demielinizacyjne, które nie powodują żadnych zauważalnych objawów i noszą one nazwę bezobjawowych ognisk demielinizacyjnych. Innymi słowy stwardnienie rozsiane może uszkadzać ośrodkowy układ nerwowy, a progresja choroby następuje bez wiedzy chorego. Tylko badanie rezonansem magnetycznym (MRI) umożliwia wykrycie cichych zmian demielinizacyjnych.

Mózg to niezwykły narząd i czasem jest on w stanie naprawiać uszkodzenia powstałe na wczesnym etapie SM, a nawet kompensować pojawienie się nowych zmian, używając alternatywnych szlaków sygnałowych w mózgu. To wyjaśnia, dlaczego chory może czuć się relatywnie dobrze nawet gdy stwardnienie rozsiane powoduje pojawienie ognisk demielinizacyjnych w jego ośrodkowym układzie nerwowym. Tłumaczy to także, dlaczego możliwe jest pełne ustąpienie objawów po rzucie na wczesnym etapie choroby. Jednakże gdy uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego staje się większe, może nie być już zdolny do kompensacji. Z tego powodu bardziej trwałe zmiany w funkcjonowaniu fizycznym, emocjonalnym i umysłowym mogą być zauważalne dopiero na późni3ejszym etapie choroby.

Czy progresja choroby jest nieunikniona?

Tak jak w przypadku każdej innej choroby, im szybciej o niej wiadomo, tym szybciej można zacząć coś z nią robić. W przypadku osób chorych na postaci rzutowe stwardnienia rozsianego badania wykazały, że wcześniejsze włączenie leczenia lekami modyfikującymi przebieg choroby może dać lepsze wyniki niż włączenie tych leków później.

Ważne żeby leczenie lekami modyfikującymi przebieg choroby zostało rozpoczęte na wczesnym etapie tuż po rozpoznaniu. Może to ograniczyć dalszy postęp choroby np. zmniejszyć liczbę rzutów, opóźnić wystąpienie niepełnosprawności i mieć pozytywny wpływ na zdrowie fizyczne, emocjonalne i umysłowe pacjenta w perspektywie długoterminowej. Im wcześniej rozpoczniemy leczenie SM tym rokowania są zdecydowanie lepsze, a progresja choroby jest zauważalnie ograniczana. Leczenie lekami modyfikującymi przebieg choroby może wydłużyć czas do kolejnego rzutu, a także ograniczyć uszkodzenia i tempo rozwoju atrofii mózgu.  Na podstawie tych powodów warto omówić z lekarzem włączenie leczenia na wczesnym etapie choroby, nawet w przypadku dobrego samopoczucia. Nie chodzi tylko o wczesne i szybkie włączenie leczenia, ponieważ leczenie tymi lekami może okazać się korzystne także po wielu latach od diagnozy SM, w celu złagodzenia jego dalszego przebiegu. Tak więc jeżeli u pacjenta nadal występują rzuty, leczenie może zatrzymać lub opóźnić dalsze uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Należy też pamiętać, że niezależnie od tego, jak długo występuje postać rzutowa choroby, ważne jest, aby skonsultować się ze swoim lekarzem i porozmawiać na temat najlepszego momentu rozpoczęcia leczenia z zastosowaniem leków modyfikujących przebieg choroby.

Progresja choroby

Dowiedz się więcej!

Stwardnienie rozsiane to przewlekłą choroba, która w rozwija się w bardzo nieprzewidywalny sposób. Kiedy zostaniemy zdiagnozowani, mogą pojawiać się pytania i wątpliwości. Dlatego warto śledzić działalność organizacji pacjenckich, które często dostarczają chorym wielu informacji i porad. Fundacja Dobro Powraca otacza opieką także chorych na stwardnienie rozsiane. Na stronie internetowej fundacji można znaleźć wiele informacji o chorobie. A jeżeli pacjent napotka problemy finansowe w procesie leczenia, to organizacja pomaga mierzyć się z wydatkami. Pamiętajmy, że jest to choroba przewlekła, więc również wydatki związane z leczeniem i rehabilitacją będą przewlekłe.

2024-03-16

Zaburzenia wzroku w stwardnieniu rozsianym

Związek między stwardnieniem rozsianym (SM) a zaburzeniami wzroku jest dość częsty. Około 80% osób z SM doświadcza w pewnym momencie choroby problemów ze wzrokiem. Ważne jest, aby osoby z SM regularnie kontrolowały swój wzrok i informowały swojego lekarza o jakichkolwiek zmianach, aby móc wdrożyć odpowiednie strategie zarządzania i leczenia, w tym terapie rehabilitacyjne oraz leki mające na celu kontrolę postępów choroby. Jakie zaburzenia wzroku mogą wystąpić w związku z SM?

2024-03-10

Zaburzenia poznawcze w stwardnieniu rozsianym

W stwardnieniu rozsianym (SM) mogą występować różne zaburzenia poznawcze, które wpływają na funkcjonowanie Pacjenta. Zaburzenia poznawcze w SM mogą być różnorodne i różnią się między poszczególnymi pacjentami. Terapia zajęciowa, terapia behawioralna, farmakoterapia oraz inne formy rehabilitacji mogą być pomocne w zarządzaniu i minimalizowaniu wpływu tych zaburzeń na codzienne życie. Ważne jest skonsultowanie się z lekarzem neurologiem lub specjalistą zajmującym się rehabilitacją, który może przeprowadzić ocenę i zaproponować odpowiednie strategie terapeutyczne.

 
Skip to content