Czym jest nadwaga a czym otyłość kliniczna?

O nadwadze mówimy, gdy nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie przekracza przyjęte normy.  Jeśli występuje w stopniu umiarkowanym i powoduje zwiększoną masą ciała, nie jest otyłością. Może jednak do niej prowadzić. Otyłością kliniczną jest zaawansowany, wręcz patologiczny nadmiar tkanki tłuszczowej, który znacząco przekracza fizjologiczne potrzeby organizmu. Otyłość kliniczna jest groźną przewlekłą chorobą, która często prowadzi do wielu innych niebezpiecznych schorzeń i powikłań.

W rozpoznawaniu otyłości wykorzystuje się dwa kryteria – procentową ilość tkanki tłuszczowej względem masy ciała oraz wskaźnik BMI, czyli Body Mass Index. BMI wylicza się dzieląc masę ciała przez wzrost do kwadratu. Natomiast zawartość tkanki tłuszczowej za pomocą metod obrazowych (CT, MRI), poprzez analizę impedancji bioelektrycznej (BIA) oraz absorpcjometrię promieniowania X o dwóch energiach (DEXA).

W przypadku kobiet, jeśli tkanka tłuszczowa wynosi co najmniej 35 procent masy ciała, są podstawy do zdiagnozowania otyłości klinicznej. Dla mężczyzn, otyłość kliniczna rozpoczyna się, gdy tkanka tłuszczowa przekracza 25 procent masy ciała. W diagnostyce na podstawie BMI, jeśli wskaźnik wynosi 30 lub więcej, oznacza otyłość kliniczną, a nadwagę, jeśli przekracza 25.

Właściwie przeprowadzona diagnoza otyłości wskazuje także przyczyny nadmiernego nagromadzenia tkanki tłuszczowej i definiuje rodzaj otyłości. Po postawionej diagnozie, można podjąć decyzję o sposobie leczenia otyłości. Najczęstszą formą otyłości jest otyłość pierwotną. Jest ona wynikiem interakcji czynników genetycznych oraz środowiskowych. Z reguły uwarunkowania genetyczne powodują wolniejszą przemianę materii, a w konsekwencji stają się powodem nadmiernego przyrostu tkanki tłuszczowej. Bez względu na uczestnictwo czynników genetycznych, powodem otyłości jest zaburzony bilans energetyczny organizmu. Energia dostarczana organizmowi z pożywienia znacząco przewyższa jego zapotrzebowanie i odkłada się w postaci tkanki tłuszczowej.

Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na otyłość kliniczną:

1. nieprawidłowa dieta – spożycie żywności przetworzonej przemysłowo, o wysokim udziale cukru i tłuszczu, napojów słodzonych sacharozą lub fruktozą, niedostateczna ilość warzyw i owoców
2. jedzenie w pośpiechu – mniej dokładnie pogryziony pokarm jest trudniej dostępny dla śliny i zawartego w niej enzymu amylazy. A to pogarsza jego wstępną obróbkę, zwłaszcza jeśli chodzi o węglowodany. W żołądku i jelicie cienkim trawienie jest utrudnione. Gorzej rozkładane są białka i tłuszcze
3. siedzący tryb życia oraz brak aktywności fizycznej – aktywność fizyczna jest jednym z najważniejszych elementów kompleksowego leczenia otyłości. Systematyczne uprawianie ćwiczeń fizycznych, poprzez zwiększenie wydatku energetycznego, sprzyja nie tylko obniżeniu masy ciała, ale także wywołuje wiele innych korzystnych zmian w organizmie człowieka. Do nich można zaliczyć na przykład wzrost masy mięśniowej i kostnej, poprawę tolerancji glukozy i profilu lipidów, obniżenie spoczynkowego i wysiłkowego ciśnienia tętniczego krwi oraz częstości rytmu serca, poprawę ogólnego samopoczucia i zdrowia psychicznego
4. nadmiar stresu – niższy poziom odczuwania stresu zmniejsza ryzyko wystąpienia otyłości i brzusznego typu otłuszczenia
5. alkohol – osoby spożywające alkohol dostarczają znacznej dodatkowej ilości kalorii do organizmu. Jednocześnie dla osób już cierpiących na otyłość kliniczną spożywanie alkoholu stanowi ogromne ryzyko zachorowań.

Leczenie otyłości

Otyłość kliniczna 1 stopnia – mamy z nią do czynienia, jeśli wskaźnik BMI wynosi od 30 do 34,9, Jest najmniej zagrożoną ryzykiem wystąpienia groźnych dla zdrowia i życia chorób, a także stosunkowo łatwą do opanowania. Otyłość kliniczna 1 stopnia rzadko wymaga interwencji chirurgicznej. W większości przypadków do zrzucenia zbędnych kilogramów zaleca się stosowanie aktywności fizycznej oraz odpowiedniej diety. Jednak, gdy po 6 miesiącach uprawiania sportu i stosowania się do diety, efekty nie będą zauważalne, wprowadza się leczenie farmakologiczne. Natomiast u osób, które cierpią na choroby spowodowane otyłością, środki farmakologiczne wprowadza się wcześniej – nawet przy BMI wynoszącym 27.

O otyłości klinicznej 2 stopnia świadczy BMI wynoszący od 35 do 39,9. Osoby z tym stopniem otyłości są leczeni środkami farmakologicznymi. Jeśli leki w połączeniu z dietą i aktywnością fizyczną nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, pacjentom zaleca się chirurgiczne metody leczenia otyłości, ewentualnie wszczepienie balonu metodą endoskopową lub resekcja żołądka, wyłączenie żołądkowe oraz założenie opaski żołądkowej.

Otyłość kliniczna 3 stopnia – nazywana olbrzymią występuje w przypadku przekroczenia wartości 40 wskaźnika BMI.  Ten stopień otyłości wymaga interwencji chirurgicznej.

Leczenie otyłości klinicznej opiera się na diecie, aktywności fizycznej oraz środkach farmakologicznych, a w przypadku otyłości 3 stopnia (ewentualnie również w drugim) wprowadza się leczenie chirurgiczne.

Istnieje szereg grup leków używanych w leczeniu otyłości klinicznej:

1. leki zmniejszające apetyt – pobudzające receptory adrenergiczne w ośrodkowym układzie nerwowym, pobudzające receptory serotoninergiczne, adrenergiczno-serotoninergiczne, blokujące receptory endokanabinoidowe
2. leki pobudzające termogenezę – hormony tarczycy, sympatykomimetyki, pobudzające receptory beta-andrenergiczne
3. leki hamujące wchłanianie – inhibitory lipazy żołądkowo-jelitowej, zamienniki tłuszczowe
4. leki hormonalne – analogi leptyny, amylaza
5. leki zmniejszające insulinooporność.

Otyłość kliniczna – dieta

Dieta ma ogromne znaczenie w leczeniu otyłości klinicznej. Pacjenci muszą przede wszystkim zmniejszyć kaloryczność posiłków, przynajmniej o 500-1000 kalorii na dobę oraz odstawić węglowodany proste i pokarmy wysokotłuszczowe. Posiłki powinny być różnorodne i spożywane regularnie, najlepiej 4-5 razy na dobę. Zaleca się by składały się głównie z produktów zbożowych z wysoką zawartością błonnika oraz warzyw. Owoce powinny być spożywane w mniejszych ilościach niż warzywa (2-3 razy dziennie). O ile to możliwe należy zrezygnować z jedzenia mięsa i produktów mlecznych lub spożywać je w niewielkich ilościach i bardzo rzadko. Należy całkowicie zrezygnować z podjadania między posiłkami – zwłaszcza słodyczy.

Można zapobiegać i zmniejszyć otyłość kliniczną

Otyłości oraz związanych z nią chorób przewlekłych można uniknąć. Można i należy kształtować ludzkie wybory dotyczące zdrowej żywności i regularnej aktywności fizycznej. To co powinniśmy robić, zgodnie z zaleceniem WHO, to:

1. ograniczać spożycie tłuszczów i cukrów
2. zwiększyć spożycie owoców i warzyw, a także roślin strączkowych, orzechów i produktów pełnoziarnistych
3. angażować się w regularną aktywność fizyczną (60 minut dziennie dla dzieci i 150 minut w tygodniu dla dorosłych)

Rolą Państwa jest takie wspieranie swoich obywateli, aby zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące zdrowej żywności i aktywności fizycznej były realnym, dostępnym dla wszystkich wyborem. Państwo może robić to np. przez wdrażanie odpowiednich polityk, opartych na dowodach naukowych, które będą promować ​​regularną aktywność fizyczną i zdrowsze wybory żywieniowe. Dobrym przykładem takiej polityki jest podatek od napojów słodzonych cukrem. Przykładem złej polityki jest np. subsydiowanie produkcji rolnej, z której spożycia powinniśmy rezygnować lub znacząco ograniczać spożycie.

Dowiedz się więcej!

Zupełnie zrozumiałe jest, że kiedy zostaniemy zdiagnozowani, pojawiają się pytania i wątpliwości. Dlatego warto śledzić działalność organizacji pacjenckich, które często dostarczają chorym wielu informacji i porad. Fundacja Dobro Powraca otacza opieką także chorych na otyłość kliniczną. Na stronie internetowej fundacji można znaleźć wiele informacji o chorobie. A jeżeli pacjent napotka problemy finansowe w procesie leczenia, to organizacja pomaga mierzyć się z wydatkami. Pamiętajmy, że jest to choroba przewlekła, więc również wydatki związane z leczeniem i rehabilitacją będą przewlekłe.