Stwardnienie rozsiane – zestaw ćwiczeń w rehabilitacji neurologicznej pacjenta. Jak dobrać go odpowiednio?

Zestaw ćwiczeń odpowiednio dobrany i zindywidualizowany przez rehabilitanta jest również koniecznym aspektem holistycznego, całościowego planu zdrowotnego dla osoby, która otrzymała diagnozę SM.

Stwardnienie rozsiane – objawy oraz jak sobie z nimi radzić

Stwardnienie rozsiane może przyjmować bardzo różne formy. Niekiedy manifestuje się powtarzającymi się co jakiś czas rzutami i remisjami. Objawów stwardnienia rozsianego jest bardzo wiele. Obejmują one m.in.:

• Zaburzenia poznawcze – kłopoty z koncentracją, problemy z pamięcią, drażliwość, depresję.
• Upośledzenia w układzie ruchu – problemy z poruszaniem się, niesprawność w obrębie rąk, drżenia, drętwienia i ból mięśni, sztywność kończyn, niedowłady, napięcie mięśni (spastyka), zmniejszenie ruchomości w stawach.
• Objawy skórne – mrowienia, przeczulica, ból powierzchniowy, niedoczulica.
• Upośledzenia logopedyczne- mowa skandowana, niewyraźna, kłopoty z wysławianiem się.
• Pogorszenie słuchu i wzroku – związane z uszkodzeniem w obrębie układu nerwowego w mózgu, z przebiegiem pozagałkowego zapalenia nerwu wzrokowego włącznie.
• Zaburzenia równowagi – problemy z koordynacją ruchową, potykanie się

Ponieważ w dalszym ciągu nie udało się odkryć leku na stwardnienie rozsiane, który by umożliwił wyleczenie choroby, stosuje się obecnie w procesach terapii SM leczenie objawowe oraz leczenie modyfikujące przebieg choroby. Leczenie modyfikujące przebieg choroby jest realizowane za pomocą nowoczesnych leków w ramach programach lekowych. Natomiast leczenie objawowe, oprócz leczenia farmakologicznego, powinno być uzupełniane rehabilitacją. Rehabilitacja powinna być zawsze dostosowana do stanu chorego. Oraz, co należy podkreślić, rehabilitacja powinna być prowadzona przez doświadczonego fizjoterapeutę, który dobierze odpowiedni dla osoby chorej na stwardnienie rozsiane zestaw ćwiczeń. Przy wielu objawach stwardnienia rozsianego stosuje się  leczenie farmakologiczne. Natomiast odpowiednio dobrana rehabilitacja stanowi ważne uzupełnienie zastosowanych leków. Dodatkową formą rehabilitacji może być aktywność fizyczną, ale także dostosowaną do stanu zdrowia. W ramach aktywności fizycznej zalecana jest przede wszystkim jazda na rowerze, nordic walking, pływanie i różne formy fitness, np. pilates.

Stwardnienie rozsiane – zestaw ćwiczeń w rehabilitacji ruchowej

W przebiegu stwardnienia rozsianego dużą uwagę skupia się na aspekcie ruchowym, który często jest narażony na objawy choroby – głównie związane z utratą możliwości swobodnego i samodzielnego poruszania. Ponieważ istnieje wiele różnych metod rehabilitacji, kluczową rolę ma dobranie właściwej, która uwzględni indywidualne potrzeby i stan kliniczny chorego na stwardnienie rozsiane. Zestaw ćwiczeń dla cierpiącego z powodu bólu mięśni będzie się różnił tych dla chorego skarżącego się na sztywność mięśni czy ograniczoną ruchomość stawów.

Rehabilitacja może obejmować terapię różnymi metodami, na przykład metodą Vojty, Bobath, MAES, FDM Neuro, Integracji Sensorycznej, PNF.

Fizjoterapia powinna być prowadzona w sposób ciągły, może odbywać się w warunkach szpitalnych, ambulatoryjnych lub u pacjenta w domu. Wszystko zależy potrzeb i upodobania chorego. Rehabilitację należy wdrażać na każdym etapie choroby. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, stosowanie fizjoterapii u pacjentów neurologicznych nawet z ciężką niepełnosprawnością może mieć korzystny wpływ. W początkowych etapach choroby zwykle stosuje się tzw. terapię opartą na objawach polegającą na zmniejszeniu dolegliwości związanych  z danym objawem – np. pogorszeniem wzroku. Z upływem czasu, gdy liczba symptomów się zwiększa, włącza się terapię opartą na zadaniach, która jest nacelowana na naukę nowych zdolności, poprawę sprawności ruchowej oraz utrzymanie komfortu psychicznego.

Stwardnienie rozsiane – zestaw ćwiczeń wykorzystywany w fizjoterapii

Fizjoterapia jest częścią kompleksowej terapii chorych na stwardnienie rozsiane. Musi być dopasowywana do aktualnych potrzeb chorego. Powinna być realizowana zarówno w okresie rzutu choroby jak i remisji.

Stosowany w usprawnianiu chorych na stwardnienie rozsiane zestaw ćwiczeń zawiera jedną lub kilka z poniższych metod:

• Trening wytrzymałościowy – ćwiczenia wykonywane na bieżni, cykloergometrze a także Tai Chi, czy Joga. Wpływają na wydolność krążeniowo-oddechową, ruchomość stawową, funkcje mięśni (w tym napięcie mięśniowe) a także stopień ogólnego zmęczenia.
• Biofeedback – biologiczne sprzężenie zwrotne, które jest formą treningu z użyciem przyrządów, w celu nauczenia pacjenta kontroli danej funkcji fizjologicznej np. napięcia mięśniowego, oddawania moczu.
• Trening oporowy – ćwiczenia przy wykorzystaniu specjalnych urządzeń lub ciężarów, taśm elastycznych a także ciężaru własnego ciała. Odpowiednio dopasowany i stopniowany zwiększa siłę mięśniową pacjenta.
• Ćwiczenia bierne, czynne, z oporem lub czynne w odciążeniu – wykorzystywane są przy osłabionej sile mięśniowej. Pomagają także zachować lub poprawić zakres ruchomości, zmniejszyć ból, spastyczność i zmęczenie.
• Ćwiczenia rozciągające – zwalczają wzmożone napięcie mięśniowe, wpływają na prawidłową ruchomości stawową, zwiększają długość i elastyczność mięśni.
• Ćwiczenia relaksacyjne – trening autogenny Schulza lub Jacobsona, który wywołuje uczucie ciepła, spowalnia oddech i pracę serca, co w następstwie obniża napięcie spastyczne i rozluźnia całe ciało.
• Ćwiczenia równoważne – poprawiają równowagę w statyce i dynamice. Do ich wykonania wykorzystuje się piłki, platformy, dyski sensomotoryczne.
• Ćwiczenia na stabilizację i kontrolę tułowia – stosowane przy niezborności ruchowej, drżeniach, ataksji. Są to w głównej mierze ćwiczenia mięśni głębokich odpowiedzialnych za stabilność centralnej części ciała.
• Ćwiczenia mięśni dna miednicy – umiejętne napięcie i rozluźnianie mięśni pozytywnie wpływa na trudności związane z gromadzeniu moczu, opróżnianiu pęcherza lub nieskoordynowaną pracę mięśni.

Fizjoterapia w okresie rzutu choroby powinna polegać głównie na zmianach pozycji, gdyż bezruch skutkuje licznymi powikłaniami. Zmiany ułożenia ciała powinny odbywać się co 2-3 godziny, by uniknąć przykurczy i odleżyn. Oprócz tego stosuje się ćwiczenia oddechowe, by nie doprowadzić do zalegania wydzieliny i zapalenia płuc, a także ćwiczenia bierne, które utrzymają zakres ruchomości w stawach i utrzymują działanie pompy nerwowo-mięśniowej.

Aktywność ruchowa podejmowana systematycznie niesie ze sobą ogromne korzyści dla osób chorych na stwardnienie rozsiane. Zestaw ćwiczeń powinien uwzględniać aktualny etap choroby. Niezwykle istotne jest, żeby prowadzić maksymalnie oszczędzający tryb życia podczas rzutów choroby. Czas remisji choroby należy wykorzystać poddając się wszelkim czynnościom ruchowym, aby jak najlepiej spożytkować czas dobrego samopoczucia. Maksymalna praca podczas remisji pozwoli na lepsze funkcjonowanie oraz opóźnienie wystąpienia powikłań, jakie niesie ze sobą choroba. Współcześnie możliwe jest szybkie zdiagnozowanie choroby i włączenie odpowiedniego leczenia bazującego na leczeniu modyfikującym przebieg choroby oraz fizjoterapii. Fizjoterapia prowadzona zarówno w okresie remisji, jak i rzutu choroby zasadniczo wpływa na życie chorego ułatwiając mu codzienne funkcjonowanie, a także polepszając jakość i długość jego życia.