Złośliwy nowotwór nerki- długo się ukrywa i grozi nawet utratą nerki

Przez długi czas może nie dawać zupełnie żadnych objawów, przez co wykrywany jest w zaawansowanym stadium, co znacznie wpływa na rokowania. Ryzyko wystąpienia przerzutów w zaawansowanym stadium choroby jest większe niż we wczesnej fazie.

Nie każdy nowotwór znajdujący się na nerce to oczywiście rak. Cechą wspólną złośliwych i niezłośliwych zmian nerki jest to, że często pozostają w ukryciu, nie dają żadnych symptomów i są wykrywane przypadkowo, na przykład w takcie wykonywania USG jamy brzusznej z zupełnie innego powodu.

Czy złośliwego raka można przechytrzyć? Jak wykryć go we wczesnym stadium, które daje najwięcej szans na całkowite wyleczenie? Jak przebiega leczenie, jeśli złośliwy nowotwór nerki ujawnił się na zaawansowanym etapie?

Dlaczego chorujemy na złośliwy nowotwór nerki?

Niestety, ale złośliwy nowotwór nerki ma nierozwikłaną epidemiologię. Nie udało się jednoznacznie wyjaśnić przyczyn jego powstawania. Znane są jedynie pewne czynniki ryzyka. Należy do nich palenie papierosów, brak aktywności fizycznej oraz otyłość (i związane z nią nadciśnienie tętnicze), a także długotrwałe przyjmowanie leków przeciwbólowych.

Bardziej narażone na zachorowanie na złośliwy nowotwór nerki są osoby poddawane przewlekłej immunosupresji (jak to ma miejsce na przykład w przypadku terapii HIV) oraz mające styczność z azbestem i metalami ciężkimi. Rak nerki częściej dotyka również pacjentów z przewlekła niewydolnością nerek, którzy z jej przyczyny poddawani się dializom oraz chorych na kamicę nerkową.

Kolejną grupę ryzyka stanowią pacjenci z cukrzycą oraz często poddawania promieniowaniu przy wykonywaniu RTG miednicy.

W 4% wszystkich raków nerki można wskazać czynnik genetyczny jako odpowiedzialny za powstanie zmiany chorobowej (zespół VHL oraz tak zwany rodzinny rak nerki).

Złośliwy nowotwór nerki dwa razy częściej atakuje mężczyzn, głównie w wieku powyżej 45 lat. Kobiety chorują przeważnie od piątek dekady życia.

Ponad 90% przypadków raka nerki to rak nerkowokomórkowy (RCC) wywodzący się z komórek kanalików nerkowych.

Dlaczego w organizmie tworzy się nowotwór? Odpowiedzialne są niekontrolowane podziały komórkowe występujące wskutek mutacji w obrębie genomu. Komórka ma zaprogramowany okres żywotności –po spełnieniu swojej roli w ciele człowieka, powinna obumrzeć. Śmierć komórki zaprogramowana jest w DNA. W przebiegu nowotworu komórka nie umiera, ale zaczyna się patologicznie namnażać. Poliferacja, niekontrolowany rozrost komórkowy, doprowadza do powstania raka.

Jakie objawy daje złośliwy nowotwór nerki?

Wiele chorób onkologicznych może przebiegać bezobjawowo we wczesnej fazie lub dawać niespecyficzne symptomy. Do takich nowotworów należy, niestety, także rak nerki. Sytuacja braku objawów jest dla pacjenta bardzo niekorzystna, ponieważ odkłada w czasie moment rozpoznania choroby. W każdym nowotworze czas odgrywa ważną rolę, bo im prędzej wykryty rak, tym większe są szanse na wyleczenie.

Tymczasem aż 30% pacjentów chorujących na złośliwy nowotwór nerki otrzymuje rozpoznanie w sytuacji, kiedy rak spowodował już przerzuty. Z kolei nawet 40% przypadków we wczesnej fazie wykrywanych jest przypadkowo, podczas USG jamy brzusznej.

Regularne badania, wykonywanie USG jamy brzusznej raz w roku są na chwilę obecną jedynymi działaniami z profilaktyki diagnostycznej raka nerki. Dlatego bardzo ważne jest, aby konsekwentnie, co 12 miesięcy przeprowadzać USG. Badanie ultrasonograficzne da nam pewność, że nerki są zdrowe, ale też oceni wiele innych narządów w jamie brzusznej. Dzięki USG wiele nieprawidłowości może zostać odkrytych na wczesnym etapie. Badanie jest całkowicie bezpieczne i bezbolesne. Trwa kilkanaście minut a wynik dostępny jest od razu.

Prowadzone są badania w celu identyfikacji mutacji genów odpowiadających za rozwój nowotworu. Zidentyfikowano kilkaset genów odpowiedzialnych w jakiejś części za rozwój raka nerki. Niestety nie są jeszcze dostępne badania genetyczne, które mogłyby służyć jako przesiewowe w tej chorobie.

Po fazie bezobjawowej rak nerki zaczyna powodować wczesne symptomy. Na co należy zwrócić szczególną uwagę? Naszą czujność powinny wzbudzić następujące sytuacje:

1. Krwiomocz pojawiający się bez objawów bólowych – jest to poważny sygnał alarmowy. Zdarza się u co drugiego pacjenta jako pierwszy symptom raka nerki. Krwiomocz może wystąpić przy wielu schorzeniach, ale zawsze jest wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej. To zawsze jest sygnał, że w naszym organizmie toczą się patologiczne procesy.
2. Ogólne osłabienie
3. Niewyjaśnione stany podgorączkowe
4. Chudnięcie bez przyczyny
5. Występowanie nocnych potów
6. Przewlekły kaszel
7. Częste infekcje dróg moczowych
8. Osłabienie układu odpornościowego – nawracające infekcje wirusowe
9. Ból układu kostnego- zwłaszcza w kręgosłupie w odcinku lędźwiowym
10. Ból brzucha
11. Wyczuwalny pod skórą guzek
12. Powiększone węzły chłonne

W zaawansowanym stadium raka nerki ból ulega natężeniu i uogólnieniu.. Pacjenci skarżą się na dolegliwości bólowe w dole pleców, w podbrzuszu. Pojawiają się obrzęki kończyn dolnych, gorączka i jadłowstręt. Ponieważ guz rośnie i naciska na narządy, ból może być obezwładniający, przypominać bardzo silny atak kolki nerkowej. W badaniu krwi stwierdza się  zaś leukocytozę i podwyższone markery zapalne – OB. I CRP.

Na tym etapie nowotwór mógł już doprowadzić do przerzutów, co wiąże się z dodatkowymi objawami ze strony zaatakowanych narządów, na przykład krwiopluciem i problemami z oddychaniem przy przerzutach do płuc, łamliwością kości, symptomami neurologicznymi (przerzuty do mózgu i rdzenia kręgowego).

Zaawansowany złośliwy nowotwór nerki może doprowadzić również do wyniszczenia organizmu, gwałtownego spadku wagi, a nawet niedożywienia.

Jak się diagnozuje złośliwy nowotwór nerki?

Przy podejrzeniu choroby onkologicznej pacjent otrzymuje w Polsce tak zwaną kartę DiLO. Może ją wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej albo specjalista. Karta służy do diagnostyki oraz leczenia onkologicznego, a dzięki niej chory ma zapewniony szybki i priorytetowy dostęp do diagnostyki. Po postawieniu rozpoznania, zespół lekarzy, tak zwane konsylium, opracowuje plan leczenia dla konkretnego pacjenta.

W diagnostyce raka nerki wykorzystuje się USG jamy brzusznej, tomografię komputerową albo rezonans magnetyczny (dla dokładnego zlokalizowania guza i określenia jego rodzaju oraz zaplanowania zabiegu operacyjnego), RTG klatki piersiowej i mózgu oraz scyntygrafię kości (w poszukiwaniu przerzutów), Przed operacją lekarz decyduje, czy potrzebna jest angiografia . To badanie oparte jest na technice promieniowania rentgenowskiego. Po podaniu kontrastu wykonuje się zdjęcia, które obrazują stan ukrwienia naczyń krwionośnych.

Spośród badań morfologicznych ocenia się funkcję nerek, wątroby oraz stężenie wapnia we krwi.

Jak są opcje leczenie raka nerki?

Plan leczenia każdorazowo uwzględnia stopień zaawansowania choroby. Niemniej standardowym postępowaniem jest wycięcie guza wraz z nerką (nefrektomia) oraz guzów przerzutowych w miarę możliwości.

Częściowe wycięcie nerki możliwe jest jedynie w początkowym stadium choroby lub w sytuacji, kiedy całkowita nefrektomia nie jest możliwa (np. kiedy nowotwór zajął obie nerki).

Podczas zabiegu operacyjnego chirurg może także podjąć decyzję o usunięciu regionalnych węzłów chłonnych.

Chemioterapia po standardowym zabiegu nefrektomii nie jest zalecana. Rak nerki wykazuje także niewielką wrażliwość na radioterapię, dlatego jest ona wykorzystywana raczej w leczeniu paliatywnym. Natomiast pacjent pozostaje pod stałą opieką lekarza przez co najmniej 5 lat. Jest to okres, w którym zachowuje się wysoką czujność diagnostyczną pod kątem pojawienia się ewentualnych nawrotów.

Jakie są rokowania w przypadku złośliwego nowotworu nerki?

Perspektywy pacjenta po operacji raka nerki uzależnione są od zaawansowania choroby, wystąpienia przerzutów i nawrotów.

Rak nerki może wystąpić w 4 stopniach zaawansowania, dla których 5-letnia przeżywalność wynosi odpowiednio:

• 90% w stopniu pierwszym
• 50%-70% w stopniu drugim
• 20%-30% w stopniu trzecim
• 5% w stopniu czwartym