Astma u dzieci – nie przegap objawów

Powietrze, którym oddychamy, staje się coraz bardziej zanieczyszczone, a zawieszone w nim pyły są z jednym z czynników drażniących wywołujących astmę.

Na szczęście astma u dzieci rzadko przebiega w ciężki sposób. Zazwyczaj nasze pociechy doświadczają lekkiego albo umiarkowanego przebiegu. Optymizmem napawa fakt, że u połowy pacjentów choroba ustępuje w okresie dojrzewania.

Nie zmienia to jednak faktu, że astma wywołuje spore zamieszanie i dużo wyzwań w życiu młodego człowieka. Sytuacja, kiedy przewlekle choruje dziecko jest też stresująca i obciążająca dla rodziców. Każdy chce przecież wszystkiego, co najlepsze dla swoich pociech, a konieczność przyjmowania leków, walki z objawami czy unikania czynników drażniących sprawia, że z niepokojem przyjmujemy informację, ze nasze dziecko zaatakowała astma. Tym bardziej, że na tą chorobę zapadają nawet roczne dzieciaczki!

Jak dziecko i cała rodzina powinna postępować, aby opanować przeciwnika i nie zminimalizować jego wpływ na życie młodego człowieka?

Astma u dzieci – co to za choroba?

Astma u dzieci to przewlekła choroba układu oddechowego o podłożu alergicznym. W jej przebiegu oskrzela reagują nadwrażliwie na przeróżne czynniki drażniące. Jeżeli dziecko zetknie się z alergenami, następuje skurcz mięśni oskrzeli, zwiększa się produkcja śluzu i powstaje obrzęk. Delikatna śluzówka oskrzeli zostaje uszkodzona. Podrażnione stają się również zakończenia nerwów. W efekcie dziecko doświadcza licznych objawów ze strony układu oddechowego.

Czynników drażniących może być bardzo wiele, mogą tez być różne dla każdego dziecka.

Najczęściej oskrzela reagują nadwrażliwie na kurz, pleśń, grzyby, dym tytoniowy, zanieczyszczenia z powietrza, substancje chemiczne, spaliny czy roztocza,.

W  świecie przyrody również czają się potencjalne alergeny, takie jak pyłki traw, chwasty, zarodniki grzybów. Atak astmy u dzieci może tez wywołać kontakt ze zwierzętami domowymi- psami, kotami, chomikami. Nie tylko sierść zwierząt jest niebezpieczna dla astmatyka, ale również inne wydzieliny, na przykład pochodzące z naskórka psa czy kota.

Młody astmatyk może także negatywnie reagować na niektóre składniki pokarmowe, zwłaszcza dodatki i polepszacze dodawane do żywności.

Jakie objawy wywołuje astma u dzieci?

Astma u dzieci przebiega z okresami zaostrzeń i wyciszenia objawów. Związane jest to z ekspozycją na czynniki drażniące, stres czy wysiłek fizyczny, które prowadzą do ataku choroby.

Zwiększenie intensywności symptomów po kontakcie z czynnikiem drażniącym jest charakterystycznym procesem w astmie dziecięcej. Unikanie zidentyfikowanych u danego dziecka alergenów stanowi zaś najpewniejszy sposób na wyciszenie objawów chorobowych. Jest to niezbędny krok w terapii astmy. Czasami prowadzi on do powstania wielu wyzwań, na przykład związanych z planami wakacyjnymi czy urlopowymi. Dziecko z astmą nie może przebywać u cioci na wsi, jeżeli dom jest otoczony polami, a na nich pylą trawy, na które nasza pociecha reaguje zaostrzeniem objawów. Odwiedzenie miasta, gdzie jakość powietrza jest bardzo zła, a dziecko manifestuje symptomy po kontakcie z pyłami, to tez nie jest najlepszy pomysł.

U niektórych dzieci nie udało się zidentyfikować bodźców wywołujących zaostrzanie się choroby. Co więcej, podczas sezonu infekcyjnego, kilkoro dzieci może mieć takie same objawy, ale na przykład tylko jedno z nich choruje na astmę. Ten brak prawidłowości i niespecyficzne symptomy mogą powodować trudności diagnostyczne oraz opóźnić w czasie moment postawienia rozpoznania, ponieważ pewne oznaki choroby mogą zostać przeoczone albo zignorowane.

Co powinno wzbudzić naszą czujność?

1. Świszczący oddech – przy nabieraniu i wypuszczaniu powietrza przez dziecko pojawiają się szumy, gwizdania, szmery. Oddech, którego zazwyczaj nie słyszymy, robi się wokalny i zauważalny.
2. Męczący i suchy kaszel – występuje zazwyczaj w nocy albo tuż nad ranem. Powoduje, że dziecko się wybudza, bywa bardzo wyczerpujący i może wręcz prowadzić do wysiłkowych bóli w obrębie klatki piersiowej. Po takiej nocy dziecko jest przemęczone i znużone.
3. Duszności, wrażenie czerpania niepełnych wdechów –starsze dzieci mogą ten objaw opisać. Natomiast sygnałem alarmowym w przypadku niemowlaków może być przerywany płacz, przebiegający etapami, urywany.
4. Utrata apetytu u niemowlaków
5. Nadmierna senność i zmęczenie nieproporcjonalnie duże porównaniu do wykonywanej czynności.
6. Przyjmowanie pozycji wymuszonej- półsiedzącej z opieraniem się o ręce.
7. Ucisk i ból w klatce piersiowej, zwłaszcza przy nabieraniu powietrza.
8. Przyspieszone bicie serca
9. Niepokój i panika towarzyszące ograniczeniom oddechowym
10. Sinica
11. Kłopoty z płynnym mówieniem, urywanie zdań

Astma u dzieci – diagnozowanie choroby

Ponieważ astma u dzieci może dawać niespecyficzne objawy, występujące w różnym natężeniu, czasami o nieuchwytnych przyczynach, ważnym momentem w procesie diagnostycznym jest szczegółowy wywiad lekarski. Niekiedy postawienie rozpoznania astmy wymaga dokładnego ułożenia wszystkich elementów układanki.

Pierwszym jej puzzlem może być wywiad rodzinny. Zachorowanie na astmę bywa bowiem dziedziczne. Prawdopodobieństwo rośnie, jeżeli któryś z rodziców albo oboje są astmatykami lub chorowali na atopowe zapalenie skóry. U dzieci poniżej 5 roku życia w aż 80% stwierdzona jest ta prawidłowość.

Ponadto bardziej narażone na astmę są dzieci, które w przeszłości przechodziły przewlekłe i nawracające infekcje wirusowe i bakteryjne. Historia licznych zakażeń układu oddechowego, moczowego, zapalenia zatok czy uszu może być dla diagnosty sygnałem alarmowym.

Poza tym lekarz bierze pod uwagę, czy u dziecka występowały epizody świszczącego oddechu, kaszlu nasilającego się po wysiłku fizycznym oraz nocnego, Przeanalizuje także reakcje dziecka na czynniki drażniące. Jeżeli objawy nasilają się po kontakcie z danym alergenem to jest to jedno z kryteriów diagnostycznych astmy.

Ułożenie wszystkich puzzli układanki w całość, pozwala diagnoście z dużym prawdopodobieństwem podejrzewać astmę u dzieci. Kolejne badania pozwolą na potwierdzenie podejrzeń.

Zostaną przeprowadzone testy badające pracę układu oddechowego takie jak spirometria, testy dynamiczne oraz ocena szczytowego momentu wydechowego.

Badanie RTG nie uwidoczni co prawda zmian w tkance oskrzelowej, ale pozwoli wykluczyć inne choroby.

Zastosowanie będą również miały testy alergiczne oraz ocena paramentów krwi (IgE, poziom eozynofilii).

Po pogłębieniu diagnostyki do układanki można dołożyć kolejne puzzle i potwierdzić albo wykluczyć astmę u dziecka.

Astma u dzieci – leczenie

Współpraca lekarza, rodziców oraz dziecka pozwalają na zastosowanie takiego procesu terapeutycznego, który pozwoli opanować chorobę. Oznacza to, że objawy będą się pojawiać sporadycznie oraz wystąpią w niższym nasileniu, co pozwoli młodemu człowiekowi na prowadzenie takiego samego życia, jak jego zdrowi rówieśnicy.

Leczenie astmy obejmuje dwa równoległe działania – ułatwienie dziecku swobodnego oddychania oraz kontrolowanie procesu zapalnego w oskrzelach.

Dziecko otrzyma lek rozszerzający oskrzela w inhalatorze– należy go używać zawsze wtedy, kiedy wystąpią objawy choroby. Inhalator ma zazwyczaj kolor niebieski.

Dodatkowo stosuje się leki poprawiające pracę oskrzeli poprzez wpływanie na stan zapalny. Glikokortykosteroidy również podaje się dziecku wziewnie, ale w przeciwieństwie do leków rozszerzających oskrzela nie stosuje się ich objawowo, w momencie zaostrzenia choroby, ale przewlekle- zazwyczaj raz, dwa razy dziennie. Te leki działają wolniej i nie wpływają na zatrzymanie ataku astmy. Mają za zadanie poprawić pracę oskrzeli. Glikokortykosteroidy mają najczęściej kolor pomarańczowy albo czerwony inhalatora. Rodzice często obawiają się podawania sterydów dzieciom. Należy jednak pamiętać, że przyczyniają się one korzystnie do ustabilizowania choroby. Lekarz zawsze też dąży do stosowania ich w najmniejszej możliwej dawce, a przypisze je jedynie potrzebującym tego pacjentom. Jeżeli na przykład astma ma łagodny przebieg, a już jedna dawka leku rozszerzającego oskrzela pomaga pacjentowi, przy tym nie ma on potrzeby stosowania leków rozszerzających częściej niż dwa razy w tygodniu, to nie ma będzie potrzeby włączania sterydów.

Z kolei jeżeli standardowy lek rozszerzający oskrzela w polaczeniu ze sterydami nie działa na przebieg choroby u dziecka, terapia będzie zmodyfikowana. Lekarz może zadecydować o zwiększeniu dawki sterydów albo o dodaniu do schematu leczenia kolejnego leku kontrolującego. Opcją jest również zamiana dotychczasowego leku rozszerzającego oskrzela na preparat o zwiększonym działaniu albo kilkudniowe włączenie leczeniem sterydami w tabletkach.

Ponadto, jeżeli testy alergiczne wykazały alergię na konkretne czynniki, lekarz może zaproponować przeprowadzenie u dziecka odczulania.