Choroby podszywające się pod SM

SM to tajemnicza choroba, ponieważ nie są znane przyczyny jej powstawania. Wczesne objawy stwardnienia rozsianego można też łatwo przeoczyć. Proces diagnostyczny bywa zaś wyzwaniem z uwagi na liczne choroby podszywające się pod SM.

Prowadzi to z jednej strony do wydłużenia się procesu rozpoznawania stwardnienia rozsianego w niektórych przypadkach, a z drugiej do stresu u pacjentów obserwujący u siebie niepokojące objawy, które niekoniecznie muszą oznaczać stwardnienie rozsiane.

Choroby podszywające się pod SM – co to znaczy?

Przebieg SM może być bardzo zróżnicowany, nie ma bowiem dwóch pacjentów chorujących w ten sam sposób. Stwardnienie rozsiane nazywane jest chorobą o stu twarzach bądź kameleonem klinicznym. Dlatego zdarza się, że lekarze mogą podejrzewać, że pacjent choruje na inne schorzenie. Wszystko jest kwestią bardzo indywidualną i zależną od sposobu, w jaki SM manifestuje się u danego chorego. Na przykład nagłe zaburzenia mowy mogą w momencie wystąpienia sugerować udar albo guza mózgu – i to w tym kierunku będzie przebiegać wczesna diagnostyka, ponieważ lekarz będzie szukał w pierwszej kolejności chorób zagrażających życiu.

Choroby podszywające się pod SM to takie, które mogą dawać podobny wynik w badaniach obrazowych lub mające zbieżne objawy. Dla powodzenia przyszłej terapii stwardnienia rozsianego ma kluczowe znaczenie szybkie i prawidłowe postawienia diagnozy. Nieleczone i nierozpoznane SM będzie się rozwijać i powodować większe szkody w organizmie. Z kolei zastosowanie nieprawidłowej farmakoterapii może być szkodliwe zarówno w przypadku SM, jak i chorób, które mogą się pod nie podszywać.

Choroby podszywające się pod SM – Borelioza

Spośród chorób podszywających się pod SM borelioza budzi największe emocje. Fora internetowe przepełnione są informacjami od pacjentów, u których stwardnienie rozsiane zostało mylnie przypisane boreliozie i na odwrót.

Tymczasem SM i borelioza mogą dawać podobne objawy, ale przyczyny tych dwóch schorzeń są całkowicie odmienne.

Borelioza to choroba wywołana przez bakterie z rodzaju Borrelia, która jest przenoszona przez kleszcze. Po przedostaniu się do ciała człowieka, bakteria łatwo przekracza barierę krew- mózg i może powodować objawy neurologiczne. Mówimy wówczas, że u chorego rozwinęła się neuroborelioza. Wystąpią wówczas w pacjenta symptomy bardzo podobne do stwardnienia rozsianego, między innymi:

1. Osłabienie i zmęczenie
2. Zaburzenia poznawcze
3. Zapalenie nerwu wzrokowego
4. Mrowienia i drętwienia różnych części ciała
5. Osłabienie i skurcze mięśni
6. Bóle mięśni i głowy
7. Problemy z koordynacją ruchową
8. Zaburzenia przełykania
9. Problemy z mową
10. Drętwienie języka
11. Zaburzenia w percepcji ciepła i zimna
12. Niedoczulica
13. Rozdrażnienie
14. Pogorszenie się pamięci
15. Depresja
16. Senność
17. Bóli sztywność stawów
18. Niedowłady
19. Ból kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego
20. Zaburzenia nastroju, napady lękowe
21. Pogorszenie słuchu
22. Neuralgie
23. Pieczeni skóry
24. Drżenia mięśni twarzy
25. Światłowstręt
26. Zmiany zapalne w obrębie mózgu i rdzenia kręgowego

W niektórych przypadkach w miejscu ugryzienia przez kleszcza pojawia się na skórze wędrujący rumień. Wówczas diagnoza boreliozy może być postawiona bez konieczności wykonywania badań. Wdraża się od razu leczenie antybiotykami.  Niestety rumień nie pojawia się każdorazowo po ukąszeniu przez kleszcza, stąd objawy neurologiczne mogą być niejednoznaczne i przemawiać zarówno za SM, jak i neuroboreliozą, a diagnostyka musi zostać rozszerzona.

Badania serologiczne w kierunku boreliozy ukierunkowane są na poszukiwanie we krwi pacjenta przeciwciał, jakie produkowane są przez układ odpornościowy w odpowiedzi na wtargnięcie do organizmu antygenu. Testy, które znajdują zastosowanie w diagnostyce:

1. Metoda ELISA (pod kątem przeciwciał IgM oraz IgG) – jest to test wykrywający przeciwciała głównie w pierwszym etapie choroby. Przeciwciała IgM pojawiają się zazwyczaj po dwóch tygodniach od zakażenia, natomiast sam test powtarza się w ok 8 tygodniu. Same przeciwciała IgM mogą zniknąć z krwi pacjenta po jakimś czasie. Bywa też, że pojawiają się w niej latami. U pacjentów z podejrzeniem zaawansowanej w czasie boreliozy oznacza się przeciwciała IgG- one pojawiają się w drugiej kolejności i długo utrzymują we krwi. Natomiast nawet pozytywny wynik na przeciwciała IgG (albo wątpliwy) poddawany jest dalszej weryfikacji, aby wykluczyć wyniki fałszywie pozytywne. Mogą się one pojawiać, jeżeli we krwi pacjenta znajdują się przeciwciała o podobnej swoistości co borelioza, ale wywołane inną bakterią albo wirusem.
2. Metoda Immunoblotu (Western Blot)- jest to test o większej specyficzności od ELISA. Jeżeli zatem we krwi pacjenta stwierdzono przeciwciała IgM lub IgG a test Immunoblotu jest również dodatni – to oznacza to, że chory zetknął się z bakterią Borrela. Z kolei ujemny wynik Immunoblotu w takiej sytuacji jest przesłanką do jego powtórzenia w okresie kilku tygodni.
3. PCR -Oznaczenie krążących kompleksów immunologicznych (KKI) – niekiedy pacjent zgłasza objawy boreliozy, a test ELISA pozostaje ciągle ujemny. Dzieje się tak, ponieważ przeciwciała stają się niewidzialne dla testu w wyniku uwięzienia w tak zwanych krążących kompleksach immunologicznych. Badanie PCR pozwala wykryć DNA krętków boreliozy. Niestety nie ma pewności, czy DNA pochodzi od krętka żywego czy martwego (co sugeruje przebycie choroby w przeszłości). Dlatego kluczowe jest przy przeprowadzaniu tego testu przebadanie odpowiednej próbki materiału. Lekarz podejmuje decyzję, że oznaczenie będzie miało miejsce z krwi pacjenta, tkanek czy płynu mózgowo- rdzeniowego.

Borelioza charakteryzuje się przebiegiem nawrotowym, który również jest typowy dla postaci rzutowo- remisyjnej stwardnienia rozsianego. Bywa dla niektórych pacjentów agresywna i bardzo wyniszczająca. Niektórzy natomiast doświadczą łagodnego przebiegu.

Krętki boreliozy potrafią pokonywać barierę krew- mózg (podobnie jak limfocyty T w stwardnieniu rozsianym) i tworzyć stany zapalne. W badaniu rezonansem magnetycznym zostaną uwidocznione zmiany demielinizacyjne. Są one częste w przewlekłym przebiegu choroby. Podszywające się pod SM objawy wraz z obrazem z MRI mogą przysparzać problemów diagnostycznych. Jednak rozpoznanie między boreliozą a SM opiera się na specyficznych różnicach. Mianowicie:

1. W stwardnieniu rozsianym w badaniu neurologicznym lekarz stwierdza cechy uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Natomiast w przypadku boreliozy – obwodowego
2. W badaniu rezonansem magnetycznym zmiany chorobowe układają się w SM w charakterystyczny sposób i wzmacniają po podaniu kontrastu, Natomiast przy boreliozie zmiany ułożone są chaotycznie oraz nie wykazują cech wzmocnienia pokontrastowego. Dodatkowo stwierdza się cechy zapalenia naczyń oraz inne zmiany naczyniowe

Stwardnienie rozsiane i borelioza to choroby często imitujące się  pod kątem objawów. Ten fakt jest uwzględniany w diagnostyce SM, ponieważ u każdego pacjenta, niezależnie od wyników badania neurologicznego i rezonansu magnetycznego, przeprowadza się też testy z krwi i płynu mózgowo – rdzeniowego pod kątem boreliozy.

Choroby podszywające się pod SM– Stwardnienie zanikowe boczne (SLA)

Zdarza się, że choroby podszywające się pod SM są mogą być porównywalne pod kątem objawów na początku, ale ich późniejszy przebieg nie jest zbieżny. Do takich chorób należy stwardnienie zanikowe boczne (SLA). Także z powodu podobieństw w nazwie pacjenci w panice poszukują u siebie oznak SLA.

SLA to bardzo rzadka choroba neurodegradacyjna z grupy zaburzeń neuronu ruchowego. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzeń i zaniku neuronów ruchowych. W efekcie osłabionego przewodzenia impulsów słabną i zanikają mięśnie. Początkowo objawy SLA nie są nasilone i to właśnie wówczas ich podobieństwo z SM jest największe. Pacjenci obserwują:

1. Drżenie mięśni nóg, rąk i ramion
2. Problemy z koordynacją ruchową
3. Bolesne skurcze mięśni
4. Sztywność mięśni kończyn
5. Utrudnione przełykanie
6. Pogarszającą się mowę
7. Neuralgie
8. Zaburzenie siły mięśniowej
9. Przewlekłe zmęczenie
10. Napięcia mięśni

SLA ma gwałtowny przebieg, ponieważ zanik mięśni rozprzestrzenia się na wszystkie partie ciała. Chorzy doświadczają dużych problemów z poruszaniem się, połykaniem czy mówieniem. Z czasem dochodzi do paraliżu mięśni odpowiedzialnych za oddychanie. Niestety rokowania w SLA nie są pomyślne. W przeciągu 3-5 lat pacjenci umierają z powodu niewydolności oddechowej.

Szczyt zachorowani na SLA notowany jest u chorych pomiędzy 50 a 75 rokiem życia. Jedynie 10% przypadków tej choroby występuje u osób poniżej 30 lat. Tymczasem na stwardnienie rozsiane zapadają zazwyczaj osoby młode, pomiędzy 20 a 40 rokiem życia.

Stwardnienie zanikowe boczne diagnozuje się na podstawie wywiadu lekarskiego oraz badania elektromiograficznego, które obrazuje przewodzenie nerwowe. Natomiast często w stwardnieniu rozsianym obraz rezonansu magnetycznego jest potwierdzeniem choroby. Podszywające się pod SM NMOSD jest więc wykluczane na podstawie odrębnego badania.

Choroby podszywające się pod SM– Zespól Devica (NMOSD)

Do chorób podszywających się pod stwardnienie rozsiane należy również zespół Devica. Do pewnego czasu uważano nawet że jest to bardzo ciężko przebiegający podtyp SM. Udało się jednak wyizolować specyficzne dla NMOSD przeciwciała i od tego czasu jest to osobna jednostka chorobowa.

W NMOSD dochodzi do ciężkiego zapalenia w rdzeniu kręgowym nerwach wzrokowych. Choroba ma poważny przebieg prowadzący do rozwoju dużej i narastającej niepełnosprawności. Część pacjentów już po pierwszym rzucie choroby jest zmuszona z korzystania z wózka inwalidzkiego a 50% traci widzenie w jednym oku.  Niestety 30% chorych umiera z powodu niewydolności oddechowej.

Zespól Devica dotyka osoby średnio w 39 roku życia. Dla SM ta cezura jest niższa, bowiem szczyt zapadalności na stwardnienie rozsiane notuje się pomiędzy 20 a 40 rokiem życia.

Choroby podszywające się pod SM – Toczeń rumieniowy układowy

Podobne objawy jak stwardnienie rozsiane może powodować toczeń. Jest to również choroba o podłożu autoimmunologicznym, w którym komórki układu odpornościowego atakują własny organizm. Toczeń prowadzi do powstania przewlekłego stanu zapalnego u chorego a jego objawy są niespecyficzne i dotyczą wielu obszarów funkcjonowania. Podobnie jest w stwardnieniu rozsianym. Zbieżne w tych dwój jednostkach chorobowych są:

1. Osłabienie organizmu
2. Przewlekłe zmęczenie
3. Zawroty głowy
4. Niestabilność emocjonalna, rozdrażnienie
5. Depresja
6. Bóle głowy
7. Bóle mięśni i stawów

W przebiegu tocznia często pojawia się charakterystyczne zaczerwienienie na twarzy w kształcie motyla. Dzieje się tak z powodu nadwrażliwości u chorego na promienie słoneczne. Taki objaw nie występuje w stwardnieniu rozsianym.

Rumień na twarzy pacjenta znacząco ułatwia diagnostykę, Natomiast w przypadku jego braku wykonuje się szereg badań laboratoryjnych, w tym testy przeciwciał przeciwjądrowych i antyfosfolipidowych.

Choroby podszywające się pod SM – Imitatorów może być dużo więcej!

Choroby podszywające się pod SM stanowią dużą grupę autoimmunologicznych i neurologicznych schorzeń. Podobne objawy do stwardnienia rozsianego może dawać na przykład ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, neurosarkoidoza, zapalenie naczyń, zespół antyfosfolipidowy, arteriopatia naczyń mózgowych  , udar mózgu, guzy mózgu, naczyniaki jamiste, malformacje tętniczo- żylne i wiele jeszcze innych.

Nie zawsze droga do diagnozy jest prosta, zwłaszcza jeżeli stan kliniczny pacjenta nie koresponduje z wynikami kolejnych badań obrazowych. Należy pamiętać, że objawy w obrębie centralnego układu nerwowego nie zawsze oznaczają stwardnienie rozsiane.