Czym jest niepełnosprawność ruchowa

Osoba niepełnosprawna z dysfunkcją narządu ruchu to osoba  o ograniczonej sprawności kończyn górnych, dolnych lub kręgosłupa. Niepełnosprawność ruchowa to wszelkie zaburzenia narządu ruchu, które mogą być wywołane wieloma przyczynami, a ich konsekwencją  jest ograniczenie sprawności ruchowej.

Co oznacza pojęcie niepełnosprawność ruchowa

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa niepełnosprawnością ruchową ograniczenie lub całkowity brak zdolności do wykonywania czynności w zakresie uznawanym za normalny dla człowieka. W jaki sposób można sklasyfikować główne grupy składające się na tą niepełnosprawność? Ruchowa, czyli jak podpowiada nazwa, wskazująca na czynności motoryczne, których możliwości zostały obniżone z powodu:

• wrodzonego braku kończyny lub części kończyny, które się nie wykształciły w okresie rozwoju płodu
• niepoprawnego uformowania struktury szkieletu w wyniku chorób lub jeszcze trakcie rozwoju płodowego
• braku kończyn wynikających z amputacji spowodowanych wypadkiem lub chorobą
• zaburzeń układu nerwowego, wpływających na porażenia i niedowłady
• niesprawności stawów, tu przyczynami mogą być zarówno choroby jak i wypadki

Osoby z niepełnosprawnością ruchową nie stanowią jednolitej grupy pod względem rodzaju i zakresu niepełnosprawności oraz pod względem sprawności motorycznych. Mogą znaleźć się wśród nich osoby u których obniżenie sprawności jest niewielkie oraz osoby, u których jest ono bardzo znaczne i które wymagają sprzętu ortopedycznego. Dysfunkcje kończyn górnych utrudniają, ograniczają lub uniemożliwiają wykonywanie czynności manualnych. Z kolei dysfunkcje kończyn dolnych zazwyczaj utrudniają, ograniczają lub uniemożliwiają poruszanie się czyli obniżają sprawność lokomocyjną.

Kogo dotyczy niepełnosprawność ruchowa?

Prawie każdy człowiek w pewnym momencie swojego życia tymczasowo lub na stałe pozna czym jest niepełnosprawność. WHO szacuje, że ponad 1 miliard ludzi – około 15% światowej populacji – doświadcza obecnie niepełnosprawności, a liczba ta wzrasta ze względu na starzenie się populacji i wzrost częstości występowania chorób przewlekłych. Główny Urząd Statystyczny (GUS) na podstawie Badań Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) informuje, że w Polsce liczba osób niepełnosprawnych ruchowo w wieku 16 lat i więcej obecnie wynosi około 3,0 mln osób (dokładnie 3 040 tys.). Oznacza to, że 10,0% ludności powyżej 16 roku życia posiadało prawne orzeczenie niepełnosprawności. Pamiętajmy, że wszystkich osób niepełnosprawnych jest w Polsce znacznie więcej. W zależności od tego jakie kryterium niepełnosprawności zastosujemy, liczba osób z niepełnosprawnością będzie się wahać od 4,9 mln do 7,7 mln.

Struktura osób z niepełnosprawnością, posiadających prawne orzeczenie o niepełnosprawności w Polsce przedstawia się następująco: 25,2% – znaczny stopień niepełnosprawności, 48,7% – umiarkowany, 26,1% – lekki.

Dane prezentowane zgodnie z metodologią Eurostatu (7,7 mln osób w Polsce jest dotkniętych niepełnosprawnością) wskazują, że według definicji unijnej częściej niż co piąty Polak został zaliczony do grupy osób niepełnosprawnych. 2/3 tej liczby stanowią osoby, które mają lekkie ograniczenie w wykonywaniu czynności, a pozostała 1/3 ma ograniczenia poważne. Częstość występowania niepełnosprawności ruchowej rośnie wraz z wiekiem, gwałtownie po ukończeniu 50 roku życia. Według kryteriów unijnych wśród pięćdziesięciolatków co trzecia osoba została zaliczona do grupy osób niepełnosprawnych, a wśród siedemdziesięciolatków prawie 2/3 osób w tym wieku. Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni zaliczane są do osób z niepełnosprawnością – prawie co czwarta kobieta i tylko co piąty mężczyzna. Jedynie co szósta osoba oceniła swój stan zdrowia jako dobry lub bardzo dobry, większość jako taki sobie lub bardzo zły czy zły, a u ponad 90% osób tak wyodrębnionych występują długotrwałe problemy zdrowotne.

Leczenie i rehabilitacja

Niepełnosprawność ruchowa, w zależności od rodzaju choroby lub innej przyczyny, którą ją wywołała, może być poddawana różnorakim metodom leczenia, terapii, rehabilitacji lub kompensacji niesprawności środkami mechanicznymi.

• Leczenie farmakologiczne stosuje się gdy niepełnosprawności wynikają z przewlekłych schorzeń, na przykład chorób reumatycznych.
• Leczenie chirurgiczne zazwyczaj stosowane w przypadkach, gdy istnieje możliwość naprawy niepoprawnie funkcjonujących części organizmu, jak na przykład łączenia złamanych kości, wszczepianie sztucznych stawów itp.
• Protezy dla osób po amputacjach kończyn.
• Ortezy dla osób po paraliżach lub z niedowładem kończyn.
• Laski, kule i balkoniki (chodziki).
• Wózki inwalidzkie.

Otoczenie człowieka ma ogromny wpływ na doświadczenie niepełnosprawności. Niedostępne środowiska tworzą bariery, które często utrudniają pełne i efektywne uczestnictwo osób z niepełnosprawnością w społeczeństwie na równych zasadach z innymi. Postęp w zakresie poprawy partycypacji społecznej można osiągnąć, usuwając te bariery i ułatwiając osobom z niepełnosprawnościami ich codzienne życie.

Szczególnie istotne we wspomaganiu osób niepełnosprawnych ruchowo w funkcjonowaniu jest dostosowanie przestrzeni publicznej do ich potrzeb, czyli likwidacja barier architektonicznych. Osoby niepełnosprawne ruchowo, a szczególnie te poruszające się na wózkach inwalidzkich nie mogą czasami dostać się do budynków ani poruszać się swobodnie poza nimi ze względu na obecność schodów, ostrych pochyłości i wysokich krawężników.

Osoby z niepełnosprawnością mają gorszy dostęp do opieki medycznej, mają gorszy dostęp do edukacji i możliwości pracy oraz częściej żyją w ubóstwie niż osoby bez niepełnosprawności. WHO dowodzi, że połowy osób z niepełnosprawnością nie stać na opiekę zdrowotną. Osoby z niepełnosprawnością są również ponad dwukrotnie bardziej narażone na to, że umiejętności pracowników służby zdrowia są niewystarczające.

Chociaż niepełnosprawność koreluje z wykluczeniem, nie wszystkie osoby niepełnosprawne są w równym stopniu wykluczone. Wiele zależy od środowiska, w jakim żyją i od tego, czy mają równy dostęp m.in. do opieki zdrowotnej, edukacji i zatrudnienia. Poczyniono ogromne postępy, aby świat stał się bardziej dostępny dla osób z niepełnosprawnością, ale aby sprostać ich potrzebom, potrzeba znacznie więcej pracy.

Niepełnosprawność ruchowa i sport

Aktywność fizyczna osób z niepełnosprawnością ma bardzo duży wpływ na ich życie. Jest elementem, którego nie można pomijać. Dobroczynnie wpływa na zdrowie psychiczne oraz fizyczne. Postęp techniczny, jaki nastąpił w ostatnich latach, zwiększył możliwości osób zmagających się z dysfunkcjami ruchowymi. Nowoczesne sprzęty w połączeniu z coraz bardziej zaawansowanymi metodami usprawniania pozwala osobom z niepełnosprawnością angażować się niemal we wszystkie aktywności podejmowane przez osoby zdrowe. Światowy ruch paraolimpijski jest na to najlepszym dowodem. Uprawianie sportu pomaga poprawić kondycję, wzmocnić siłę mięśniową, wypracować lepsze wzorce ruchowe, usprawnić koordynację ruchów.

Dowiedz się więcej!

Warto śledzić działalność organizacji pacjenckich, które często dostarczają wielu informacji i porad. Fundacja Dobro Powraca otacza opieką także osoby z niepełnosprawnością ruchową. Na stronie internetowej fundacji można znaleźć wiele informacji o niepełnosprawności. A jeżeli pacjent napotka problemy finansowe w procesie leczenia, rehabilitacji czy zakupie sprzętu to organizacja pomaga mierzyć się z wydatkami.