Stwardnienie rozsiane jest zapalną chorobą neurologiczną o podłożu autoimmunologicznym. W jej przebiegu komórki układu odpornościowego atakują osłonki nerwów w centralnym układzie nerwowym w błędnym przekonaniu, że jest to ciało obce, które trzeba zwalczać.
SM to tak zwana choroba z autoagresji, w której organizm atakuje samego siebie. Pacjent może doświadczać wielu objawów w wyniku uszkodzeń w przewodzeniu impulsów nerwowych w mózgu i rdzeniu kręgowym. Stwardnienie rozsiane jest schorzeniem nieuleczalnym, o przewlekłym charakterze. Leki objawowe i modyfikujące przebieg SM pomagają hamować postęp choroby i zapobiegać powstaniu niepełnosprawności. Pacjenci zastanawiają się, czy istnieje jakaś specjalna dieta przy SM. Jadłospis – czy może wpłynąć na przebieg choroby, czy nie? – to często zadawane pytanie w gabinetach internistycznych i neurologicznych.
Jak zatem wyglądają zależności pomiędzy dietą a stwardnieniem rozsianym?
Czy źle zbilansowana dieta podnosi ryzyko zachorowania na SM?
SM jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym, w przebiegu której układ nerwowy nie działa prawidłowo. Te charakterystyki stwardnienia rozsianego skłoniły naukowców do poszukiwania przyczyn choroby między innymi w nieprawidłowej diecie. W różnych badaniach oceniono sposób odżywiania się pacjentów chorych na stwardnienie rozsiane oraz zdrowych i zaobserwowano kilka powiązań. Tutaj trzeba jednak podkreślić, że w grupie ludzi zdrowych także były osoby źle się odżywiające, które nie zachorowały.
Stąd etiologia SM traktowana jest jako wielowymiarowa, niezwiązana wyłącznie z jedną przyczyną. Mówi się raczej o nakładaniu różnych czynników i bodźców. Niemniej dieta przy SM, jadłospis, który znajduje się na naszym talerzu, to układ codziennych wyborów, który zdecydowanie przyczynia się do jakości życia, w tym także życia z chorobą.
Stwardnienie rozsiane wiąże się z występowaniem stanu zapalnego w organizmie, stąd uwaga naukowców skupiona była na tych elementach diety, które wpływają na utrwalanie i przebieg tego stanu.
Zauważono, że dieta osób, które zachorowały na stwardnienie rozsiane, zawierała więcej szkodliwych składników, niż dieta osób zdrowych.
Zachorowaniu na SM zdaje się sprzyjać zwłaszcza podwyższona podaż nasyconych kwasów tłuszczów (tak zwane tłuszcze trans) oraz produktów mlecznych. Niekorzystne działa spożywanie czerwonego mięsa, pełnostłustego mleka, żywności przetworzonej, wędlin, mielonek, chipsów, kiełbasek, serów topionych, oleju kokosowego i palmowego oraz słodzonych napoi.
Badania wskazują, że czynnikiem ryzyka jest picie pełnotłustego mleka. Mleko zawiera bowiem butyrofiliny. Są to chemiczne substancje, które powodują immunogenność z białkami mieliny, czyli osłonkami nerwów uszkadzanymi w przebiegu stwardnienia rozsianego.
Pacjenci, u których wykryto stwardnienie rozsiane, spożywali również mniej warzyw i owoców niż grupa kontrolna. Warzywa i owoce są źródłem witamin oraz przeciwutleniaczy, które przyczyniają się do wyciszania stanów zapalnych w organizmie. Picie soków owocowych lub warzywnych zamiast słodzonych napojów zmniejszało zaś ryzyko SM.
Wiązano również stwardnienie rozsiane ze spożywaniem dużej ilości słodyczy. Jadłospis obfitujący w żelki, cukierki, czekoladę i ciastka sprzyjał zwieszeniu ryzyka SM w przyszłości.
Dieta przy SM- jadłospis wprost ze Słońca?
Poszukując przyczyn stwardnienia rozsianego zauważono, ze ryzyko zachorowania wzrasta wraz z rozszerzającą się szerokością geograficzną. Im dalej od równika, tym więcej osób choruje na SM. Najwięcej pacjentów żyje w Europie, Rosji, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych, a najmniej w Afryce i na Karaibach.
Większa ekspozycja na promienie słoneczne zmniejszała ryzyko wystąpienia choroby. Stąd uważa się, że stwardnienie rozsiane może być skorelowane z poziomem witaminy D w organizmie, która ma szansę się odpowiednio syntetyzować, gdy ekspozycja na Słońce jest odpowiednio duża.
W Polsce niedobory witaminy D są powszechne i przyczyniają się do rozwoju wielu chorób. Ważna jest zatem zarówno ekspozycja na Słońce, jak i dostarczanie witaminy D do organizmu wraz ze spożywanym jedzeniem. To właśnie spożywanie ryb, żółtek jaj (w ograniczonej ilości z uwagi na występowanie w nich tłuszczu) czy drobiu powinna uwzględniać dieta przy SM. Jadłospis może być także uzupełniony przez suplementy w sytuacji stwierdzenia niedoboru, a także podczas rzutu choroby (po konsultacji z lekarzem).
Dieta przy SM- jadłospis kwasami Omega- 3 pisany
Kwasy Omega-3 to długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które maja udowodnione działanie antyzapalne oraz korzystnie wpływające na funkcje układu nerwowego. Ich spożywanie łagodzi objawy choroby. Znajdziemy je w oleju lnianym, słonecznikowym, rzepakowym, oleju z wiesiołka, oliwie z oliwek czy w tłustych rybach.
Wybór pomiędzy stekiem z wołowiny a pieczonym łosiem z sałatką warzywną jest zatem oczywisty i przemawia za odrzuceniem tłustego mięsa. I to właśnie dostarczanie do organizmu tylko zdrowych tłuszczy powinna uwzględniać dieta przy SM. Jadłospis wspierający tą zasadę nie musi być okupiony wyrzeczeniami po stronie pacjenta, zwłaszcza jak uświadomimy sobie, że czerwone mięso nam realnie szkodzi.
Dieta przy SM- jadłospis SMak zdrowia
Ogólne zasady zdrowego żywienia oraz występujący w chorobie stan zapalny i stres oksydacyjny to czynniki, które musi brać pod uwagę zbilansowana dieta przy SM. Jadłospis powinien być tak ułożony, aby wspierać organizm w walce z chorobą i eliminować z pożywienia szkodliwe substancje.
Kilka zasad znajduje kluczowe zastosowanie. Mianowicie:
Z diety należy wykluczyć szkodliwe i prozapalne składniki takie jak tłuszcze trans, mleko, przetworzona żywność, wędliny, parówki.
Do diety należy włączyć kwasy Omega- 3 występujące zwłaszcza w tłustych rybach i wybranych olejach
Warzywa i owoce musza znaleźć się na talerzu chorego na SM. Zawierają witaminy oraz antyoksydanty zwalczające proces zapalny
Dieta musi uwzględniać właściwą podaż witamin, w obrębie których często stwierdza się niedobory u pacjentów z SM- witaminę B12 i kwas foliowy niezbędne do prawidłowego działania układu nerwowego, witaminę D wpływającą na układ odpornościowy i łagodzenie rzutów choroby
Dieta powinna wspierać gospodarkę mineralną organizmu. Pierwiastki takiej jak selen, cynk, magnez, żelazo, wapń, jod regulują pracę wielu układów. Ich zbilansowana podaż ma znaczenie na przykład w procesie regulacji hormonalnej, powstawania białek, pracy komórek nerwowych.
Przykładowe jadłospisy dla chorych na stwardnienie rozsiane
Osoby chorujące na stwardnienie rozsiane tak samo jak każde inne, mogą mieć różne priorytety żywieniowe. Są osoby spożywające mięso, wegetarianie, weganie. Wszystkie te preferencje może uwzględniać odpowiednia i zbilansowana dieta przy SM. Jadłospis może się różnić, ale kluczowe zasady pozostają takie same.
Jadłospis nr 1 dla osoby spożywającej mięso
Śniadanie: kromki ciemnego pieczywa z plastrami pieczonego indyka, papryką, kawałkami ogórka i kiełkami brokuła
Drugie śniadanie: Zielony zblednowany sok z liści jarmużu, jabłka, rukoli i pietruszki
Obiad: pieczony łosoś, brązowy ryż, sałatka z pomidorami, rzodkiewką, żółtą i czerwoną papryką z dresingiem z oliwy z oliwek i cytryny
Podwieczorek: Jabłko pieczone z cynamonem, jogurt z mleka kokosowego, pestki dyni i słonecznika
Kolacja: Makaron pełnoziarnisty z cukinią w sosie pomidorowym, zioła prowansalskie, bazylia i pietruszka
Jadłospis nr 2 dla osoby spożywającej mięso
Śniadanie: Owsianka (bezglutenowa) z orzechami, rodzynkami i suszoną żurawiną na mleku roślinnym
Drugie śniadanie: Pieczone kawałki brokuła polane olejem lnianym i prażonymi płatkami migdałów
Obiad: Pierś indyka w ziołach z kaszą gryczaną, sałatka z pieczonego bakłażana, pomidorów, czosnku i cebuli
Podwieczorek: Śliwki (suszone albo świeże) z jogurtem naturalnym kokosowym (bezmlecznym) z pokruszonymi orzechami i cynamonem
Kolacja: Sałatka z makaronu kukurydzianego lub ryżowego z grillowanymi warzywami i cieciorką
Jadłospis nr 1 dla wegetarian
Śniadanie: Bezglutenowe płatki owsiane na mleku kokosowym z suszonymi daktylami, żurawiną i orzechami
Drugie śniadanie: Ciemne pieczywo z hummusem, papryką, pomidorami i kiełkami rzodkiewki
Obiad: Komosa ryżowa z gulaszem z bakłażana i soczewicy w sosie pomidorowym z ziołami, sałatka z gruszką, papryką i rodzynkami polana olejem lnianym z cytryną
Podwieczorek: Zielony zbiedowany sok z ananasa, jarmużu, selera naciowego i pietruszki
Kolacja: Sałatka z brązowego ryżu, tofu, zielonego groszku , pestek dyni polana oliwą z oliwek z ziołami (kolendra, bazylia, zioła prowansalskie)
Jadłospis nr 2 dla wegetarian
Śniadanie: Jajecznica z podsmażonym na oliwie z oliwek szpinakiem i cukinią, pieczywo ciemne, szklanka mleka roślinnego
Drugie śniadanie: Hummus (pasta z ciecierzycy i czosnku) ze słupkami warzyw- marchewek, selera, rzodkiewek
Obiad: Sos spaghetti z soczewicą i marchewką, makaron kukurydziany
Podwieczorek: Smoothie z sokiem pomarańczowym, pietruszką, jarmużem i rukolą
Kolacja: Sałatka z awokado i tofu, prażone migdały
Jadłospis nr 1 dla wegan
Śniadanie: Ciemne pieczywo, pastwa warzywna do posmarowania chleba, tempeh z papryką, pomidorami i kiełki rzodkiewki
Drugie śniadanie; Jogurt z mleka kokosowego z plastrami ananasa i żurawiną
Obiad: Komosa ryżowa połączona z sosem z pomidorów, cieciorki, natki pietruszki i rodzynek
Podwieczorek: Pieczone jabłko z cynamonem i orzechami
Kolacja: miseczka zupy warzywnej z makaronem ryżowym
Jadłospis nr 2 dla wegan
Śniadanie: Tofucznica z kurkumą, czosnkiem, cebulą i pieczarkami, pieczywo ciemne z pastą warzywną, rzodkiewki
Drugie śniadanie: Jogurt na mleku roślinnym z morelą, suszonymi daktylami i ziarnami słonecznika
Obiad: Kasza gryczana z sosem z pomidorów, soczewicy i bakłażana. Sałatka z żółtą i czerwoną papryką, plastrami awokado, dresing z oliwy z oliwek i cytryny
Podwieczorek: Hummus, marchewka, seler i rzodkiewki
Kolacja: Sałatka z makaronu ryżowego z prażoną cieciorką, pastą warzywną, pestkami dyni i orzechami
Zawroty głowy mogą być jednym z objawów, które występują u osób z stwardnieniem rozsianym (SM), choć nie są one jednym z najczęstszych objawów tej choroby. Jeśli osoba z SM doświadcza zawrotów głowy, ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem, który może przeprowadzić odpowiednie badania i ocenić przyczyny tego objawu. Lekarz może zalecić odpowiednie leczenie lub terapię mającą na celu złagodzenie zawrotów głowy i poprawę ogólnego samopoczucia pacjenta.
Istnieje kilka mechanizmów, które mogą wyjaśnić zwiększone ryzyko wystąpienia kolejnej choroby autoimmunologicznej u osób, które już cierpią na jedną taką chorobę. Chociaż dokładne przyczyny nie są jeszcze w pełni zrozumiałe, to istnieją pewne czynniki, które mogą przyczyniać się do tego zjawiska.
Temperatura może mieć wpływ na przebieg stwardnienia rozsianego (SM) na kilka sposobów, choć indywidualna reakcja pacjentów na zmiany temperatury może się różnić. Dla osób z SM ważne jest, aby monitorować swoje ciało i reakcje na zmiany temperatury oraz stosować odpowiednie strategie zarządzania, takie jak unikanie ekstremalnych temperatur, regularne chłodzenie organizmu w przypadku upałów oraz stosowanie się do zaleceń lekarza w przypadku stosowania chłodzenia ciała lub innych metod kontroli temperatury. Skonsultowanie się z lekarzem neurologiem może być również pomocne w opracowaniu indywidualnego planu leczenia i radzenia sobie z objawami w związku z temperaturą.
