Dieta w chorobie nowotworowej jest ważna na każdym etapie walki z rakiem!

Rozpoczyna się czas niepewności, bezradności i wielu obaw. Warto pamiętać, że dieta to ważne narzędzie, które pomaga w walce o lepsze zdrowie.

Całe życie człowieka zostaje podporządkowane chorobie. Zmieniają się plany, priorytety i potrzeby. Plan leczenia może obejmować operację, radioterapię, chemioterapię, terapię hormonalną, immunoterapię lub kombinację tych elementów. Pojawiają się pytania i wątpliwości. Czy wyzdrowieję? Jak będę się czuć podczas chemioterapii? Co ze mną będzie? To zupełnie nowa, stresująca sytuacja w życiu pacjenta.

Żywienie w chorobie nowotworowej – najważniejsze informacje

Leczenie raka wiąże się z wieloma skutkami ubocznymi, również w obrębie układu pokarmowego. Należą do nich spadek apetytu, zmiany w odczuwaniu smaków i zapachów, mdłości, wymioty, zaparcia czy biegunki. Między kolejnymi chemioterapiami, wizytami u lekarzy, badaniami a nieustannym myśleniem o chorobie, codzienne dbanie o dietę niejednokrotnie schodzi na dalszy plan. Tymczasem zdrowe odżywianie może pomóc w zmniejszeniu dolegliwości związanych z chorobą! Odpowiednia dieta wspomaga utrzymanie u osłabionego pacjenta masy ciała i masy mięśniowej oraz przeciwdziała wyniszczeniu organizmu. Ponadto wpływa na poprawę wyników krwi, dodaje energii, może poprawić skuteczność leczenia, a nawet skrócić czas rekonwalescencji. Co prawda nie istnieje taka dieta czy produkt spożywczy, który wyleczy raka, ale zdrowo odżywiany organizm ma siłę walczyć i lepiej znosić leczenie. Dieta w chorobie nowotworowej to jedna z niewielu rzeczy, nad którą można mieć też kontrolę. Jak zmieniają się potrzeby żywieniowej u osoby chorej na raka? Dieta w chorobie nowotworowej musi uwzględniać dwie kluczowe kwestie:

• u pacjenta onkologicznego zapotrzebowanie kaloryczne jest większe niż u osoby zdrowej,
• wzrasta zapotrzebowanie na białko.

Uwzględniając te dwa aspekty, można lepiej i łatwiej zaplanować dietę dostosowaną do potrzeb i preferencji chorego.

Dlaczego w chorobie nowotworowej rośnie zapotrzebowanie kaloryczne?

Odpowiednia dieta przy chorobie nowotworowej ma ogromne znaczenie. Obecność w organizmie guza nowotworowego nasila metabolizm. Układ odpornościowy mobilizuje się do walki z rakiem, przez co zużywa więcej energii. Przemiana materii przyspiesza. Stąd zapotrzebowanie kaloryczne może podnieść się nawet o 20 procent.

To dodatkowe zapotrzebowanie energetyczne trzeba zbilansować poprzez dostarczenie dodatkowej energii z pożywienia. Pacjenci chorzy na raka powinni zatem spożywać o ok 200-300 kalorii więcej niż przed diagnozą. Jeżeli tak się nie stanie, organizm zacznie zużywać energię zmagazynowaną w tkance tłuszczowej i mięśniowej. To z kolei miesiąc po miesiącu doprowadzi do utraty wagi i w efekcie do niedożywienia.

Niedożywienie to oczywiście stan niekorzystny dla każdego człowieka, jednak w chorobie nowotworowej jest wyjątkowo podstępne. Upośledza bowiem dodatkowo odporność chorego i tak mocno już osłabioną wskutek obecności guza lub jego rozpadu w trakcie chemioterapii. Wpływa negatywnie także na funkcję wielu narządów, w tym kosmków jelitowych odpowiedzialnych za prawidłowe wchłanianie substancji odżywczych. Odpowiednia dieta w chorobie nowotworowej ma za zadanie nie dopuścić do takiego stanu.

Pacjenci onkologiczni potrzebują 25-35 kalorii na kilogram masy ciała na dobę. Dla przykładu, dobowe zapotrzebowanie kaloryczne osoby chorej na raka, która waży 75 kilogramów, będzie wynosiło pomiędzy 1875 a 2652 kalorii.

Należy pamiętać, że te wytyczne zmienią się, jeżeli pacjent ma objawy wyniszczenia lub jest zagrożony niedożywieniem. Wówczas należy jeszcze bardziej zwiększyć ilość przyjmowanych kalorii – do 40-45 na kilogram masy ciała. Osoba ważąca 75 kilogramów będzie potrzebować pomiędzy 3000 a 3375 kalorii dziennie.

Odwrotna sytuacja będzie mieć miejsce w przypadku pacjentów leżących, u których zapotrzebowanie energetyczne jest niższe – w zakresie 20-25 kalorii na kilogram masy ciała.

Dlaczego w chorobie nowotworowej rośnie zapotrzebowanie na białko?

Białko w organizmie człowieka odpowiada między innymi za budowę mięśni i innych narządów oraz za funkcjonowanie układu odpornościowego. Krążą mity, że w chorobie nowotworowej należy ograniczać podaż białka. Tymczasem jest wręcz przeciwnie! U pacjentów onkologicznych układ odpornościowy pracuje ciężej niż u osoby zdrowej, bo silnie koncentruje się na zwalczaniu nowotworu. W chorobie onkologicznej ulegają zniszczeniu zarówno chore, jak i zdrowe komórki ciała, m.in. wskutek chemioterapii. Dodatkowo rak produkuje substancje prowadzące do rozpadu białek. Organizm musi te szkody odbudować. Zbyt niska podaż białka w diecie może doprowadzić do niedożywienia.

Aby tak się stało, należy dostarczać pomiędzy 1,5 a czasami nawet 2 gramy białka na kilogram masy ciała dziennie. Zapotrzebowanie na białko u osoby chorej na raka jest prawie dwukrotnie większe niż u osoby zdrowej.

Dobra dieta w chorobie nowotworowej — czyli jaka?

Po usłyszeniu diagnozy: choroba nowotworowa – dieta to jeden z tych aspektów, który możemy kontrolować i który może wspomóc walkę z chorobą. Nie stworzono jednak jak dotąd uniwersalnej diety dla pacjentów onkologicznych. Dieta w chorobie nowotworowej opiera się zatem na ogólnych zasadach zdrowego żywienia. Powinna jednak uwzględniać zwiększone zapotrzebowanie kaloryczne oraz zmodyfikowaną podaż białka. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest skorzystanie z usług dietetyka, który uwzględni w jadłospisie pacjenta te dwa wymogi oraz ewentualnie inne modyfikacje.

Modyfikacje będą zawsze związane z indywidualnym przebiegiem choroby oraz leczenia u danego pacjenta onkologicznego. Należy je skonsultować z lekarzem i zastosować się do otrzymanych wytycznych. Na przykład pacjenci przechodzący radioterapię w okolicach miednicy, nie mogą spożywać produktów zawierających laktozę, ponieważ powoduje ona biegunki. Z diety należy wówczas wykluczyć mleko i jego przetwory. Z kolei pacjenci z nowotworem umiejscowionym w górnym odcinku przewodu pokarmowego, mogą otrzymać zalecenie zmiany konsystencji diety i zastosowanie żywienia półpłynnego.

Dieta w chorobie nowotworowej powinna być zbilansowana

Zbilansowana dieta dostarcza odpowiednie ilości białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych. Tylko wtedy organizm otrzymuje energię do właściwego funkcjonowania. Jest to szczególnie istotne podczas leczenia choroby nowotworowej. Pokutująca opinia, że raka należy zagłodzić, to bardzo groźne przekonanie. Pacjent onkologiczny musi mieć siłę do walki z chorobą. Należy unikać diet bez udowodnionej klinicznie skuteczności, ponieważ mogą one doprowadzić do niedoborów ważnych składników odżywczych. Jest to prosta droga do niedożywienia. Wielu pacjentów chorych na raka umiera, ponieważ ich organizm nie jest w stanie udźwignąć ciężaru zastosowanego leczenia. Jak ostrzega dr hab. n. med. Stanisław Kłęk, onkolog, prezes Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu, w ten sposób umiera co piąty chory!! Podczas chemioterapii niszczone są komórki rakowe, ale także zdrowe komórki, co jest dla organizmu bardzo szkodliwe. Dieta w chorobie nowotworowej ma zatem za zadanie wzmocnić organizm. Jakich zasad należy się trzymać?

1. Jedz 4-5 posiłków dziennie i utrzymuj między nimi regularną przerwę (3-4 godziny). To dużo korzystniejsze dla organizmu niż zjedzenie 3 większych dań. Warto wypracować w sobie nawyk częstszego jedzenia, ale w mniejszych ilościach. Dobrym pomysłem jest ustawienie alarmu w telefonie, który będzie stał na straży regularności jedzenia w odpowiednich odstępach. Szkodliwe dla organizmu jest zarówno niejedzenie śniadań, jak i spożywanie bardzo obfitego posiłku przed snem.
2. Spożywaj posiłki powoli, bez pośpiechu. Należy cieszyć się jedzeniem! To może być bardzo trudne w przypadku wystąpienia skutków ubocznych leczenia, takich jak brak apetytu czy mdłości. Są pewne metody pozwalające przezwyciężyć te trudności.
3. Dbaj, aby dieta w chorobie nowotworowej była zróżnicowana, oparta na świeżych produktach. Źródłem energii w diecie są węglowodany i tłuszcze. Białko pełni funkcję budulcową i wpływa na pracę układu odpornościowego.
4. Przygotowuj posiłki w dobry dla zdrowia sposób – powinny być gotowane na parze lub pieczone, należy wystrzegać się smażenia i wędzenia. Dieta powinna być lekkostrawna.
5. Ogranicz spożywanie gotowych dań – w miarę możliwości posiłki powinny być przygotowywane w domu.
6. Dbaj o temperaturę jedzenia – nie może być ono zbyt gorące ani zimne Zbyt gorące jedzenie może doprowadzić do podrażnienia błony śluzowej przewodu pokarmowego, za zimne – do  dolegliwości żołądkowych lub jelitowych.
7. Wyeliminuj ze swojego menu produkty wysoko przetworzone – należą do nich m.in. chipsy, słodzone napoje gazowane, batony, ciastka itp. Takie produkty zawierają bardzo dużo soli i cukru oraz są źródłem bardzo niebezpiecznych dla zdrowia tłuszczów trans.
8. Zrezygnuj z używek – podczas leczenia onkologicznego nie powinno się spożywać alkoholu i palić papierosów.
9. Dbaj o podaż białka. Większość posiłków powinna zawierać białko. Jego źródłem są nasiona roślin strączkowych, jaja, orzechy, mięso drobiowe, ryby, nabiał.
10. Pamiętaj o warzywach i owocach. Codziennie należy spożywać dużą ilość warzyw i owoców (około 600 gramów) – mogą być surowe, gotowane czy podawane w formie smoothie. Warzywa doskonale nadają się też na zdrowe przekąski. Ważne, aby spożywać warzywa i owoce świeże, sezonowe.
11. Dbaj o bezpieczeństwo przygotowywanych potraw. Osoba chora na raka ma obniżoną odporność i zwiększone ryzyko infekcji, dlatego trzeba być czujnym – np. dokładnie myć owoce i warzywa, rozmrożone mięso przechowywać w lodówce, nie dopuszczać do kontaktu surowego mięsa z innymi produktami.
12. Wprowadź do swojego jadłospisu zdrowe tłuszcze, czyli orzechy, oleje roślinne, nasiona.
13. Spożywaj węglowodany złożone, takie jak kasze, brązowy ryż. Dobrym źródłem zarówno węglowodanów, jak i białka, jest komosa ryżowa.
14. Wyeliminuj z diety czerwone mięso. Zawiera ono nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol.
15. Pij wodę! Dziennie należy wypijać co najmniej 2 litry wody. Jest ona bardzo ważna w chemioterapii, ponieważ pomaga wypłukać z organizmu szkodliwe substancje.

W jaki sposób dieta w chorobie nowotworowej  może łagodzić skutki uboczne leczenia?

Zasady zdrowego żywienia mogą się wydawać dość proste do wprowadzenia w życie. Rada „jedz zdrowo” bywa jednak ciężka do wdrożenia, mimo chęci i świadomości po stronie pacjenta onkologicznego. Na przeszkodzie mogą bowiem stanąć skutki uboczne leczenia. Jakie są najczęstsze i jak można sobie z nimi radzić?

Brak apetytu

Brak apetytu, czy wręcz jadłowstręt, to częsty skutek uboczny chemioterapii, która uszkadza kubki smakowe na języku. Pacjenci nie odczuwają głodu i nie mają ochoty jeść. A nawet jeżeli mają ochotę, to zmęczenie odbiera im motywację do jedzenia. Dieta w chorobie nowotworowej wymaga wówczas tzw. fortyfikacji, czyli wzmocnienia wartości energetycznej posiłków. Można to osiągnąć na dwa sposoby.

1. Z pomocą przychodzą produkty żywienia medycznego. Są to specjalnie skomponowane odżywki, które w niewielkim objętościowo produkcie zawierają bardzo dużo składników odżywczych. Na rynku dostępne są zarówno odżywki smakowe, jak i bezsmakowe, co może mieć duże znaczenie dla pacjentów odczuwających mdłości. Żywność medyczną można włączyć do swojej diety jako uzupełnienie regularnych posiłków. Zazwyczaj spożywa się niewielką ilość produktu przez dłuższy czas, np. przez pół godziny należy wypić pół szklanki odżywki.
2. Należy także próbować jeść posiłki małe, ale często, 5-6 razy dziennie. Dobrym pomysłem będzie też spożywanie posiłków w gronie innych osób czy przy wykonywaniu czynności sprawiających przyjemność, np. oglądając ulubiony serial. Odwróci to uwagę od jedzenia. Można dodawać do posiłków niewielkie ilości kalorycznych produktów jak oliwa, awokado, miód czy zmielone orzechy. Podniesie się wówczas wartość energetyczna głównego posiłku, a wielkość porcji się nie zwiększy. Wodę powinno się pić między posiłkami, a nie w trakcie. Woda napełnia żołądek i daje poczucie pełności, które w przypadku chorego onkologicznie powinno pochodzić z jedzenia.

Wzmożony apetyt

Zdecydowanie rzadziej, ale zdarzają się również sytuacje odwrotne – kiedy wskutek zastosowanego leczenia pacjent odczuwa wzmożony apetyt i częste uczucie głodu. Tutaj rozwiązaniem może być także spożywanie posiłków częściej, ale w mniejszej ilości. Przed jedzeniem należy wypić szklankę wody, która wzmacnia uczucie pełności. Dużą uwagę należy przyłożyć do podjadania między posiłkami i wybierać niskokaloryczne przekąski, np. warzywa.

Zmiana w odczuwaniu smaków i zapachów

Pacjenci onkologiczni skarżą się także, że jedzenie smakuje i pachnie inaczej niż przed terapią, że jest mdłe. W takiej sytuacji może pomóc dodawanie do jedzenia większej ilości przypraw (nie soli!), polewanie jedzenia sosem na bazie oliwy i cytryny. Jeżeli zaś jedzenie wydaje się gorzkie, można zrównoważyć ten smak, dodając do potrawy miód lub inne naturalne słodziki.

Niekiedy sam zapach jedzenia jest dla pacjenta onkologicznego nie do zaakceptowania.  Można spróbować wówczas jeść chłodniejsze posiłki. Gorąco sprawia bowiem, że zapach potrawy jest intensywniejszy.

Mdłości

Mdłości i wymioty dotykają ponad 70% pacjentów poddawanych chemioterapii.  Dzieje się tak, ponieważ cytostatyki wpływają na obszar w mózgu odpowiedzialny za reakcje wymiotne. Trzeba pamiętać, że na rynku dostępne są leki przeciwdziałające mdłościom i wymiotom.

Można równocześnie z nimi stosować inne metody. Z odsieczą przychodzą w tym przypadku cukierki imbirowe i herbata. Ulgę może przynieść jedzenie krakersów i mdłych potraw, np. makaronu.

Zdrowa dieta w chorobie nowotworowej  to zdrowy wybór każdego pacjenta onkologicznego!

Każdy człowiek podejmuje kilka wyborów dziennie odnośnie do tego, co je. W ciągu całego życia to miliony drobnych decyzji. Jedzenie może być sprzymierzeńcem, wspierającym nasze zdrowie. Powiedzenie, że „jesteś tym, co jesz” nabiera w naszych czasach szczególnego znaczenia. Rośnie bowiem liczba osób doświadczających chorób przewlekłych i cywilizacyjnych. Wśród przyczyn wielu z tych chorób są złe nawyki żywieniowe.

W przebiegu chorób onkologicznych sposób odżywiania się odgrywa bardzo ważną rolę. Walka z rakiem wymaga zaangażowania wielu zasobów człowieka. Każde wsparcie jest na wagę złota.  Dlatego warto zaprosić zdrową dietę pod swój dach i do swojego stołu!

Dobro Powraca – Fundacja na rzecz Chorych na stwardnienie rozsiane i inne choroby przewlekłe zrzesza osoby z chorobami nowotworowymi, astmą czy endometriozą, ale dzielimy się wiedzą również o tym, jak wygląda życie z SM. U nas znajdziesz wsparcie oraz pomoc w zrozumieniu wielu chorób, a także zbiórce funduszy na leczenie oraz rehabilitację. Chcesz dowiedzieć się więcej o SM? Zajrzyj na strony:

• diagnozowanie SM
• stwardnienie rozsiane objawy
• stwardnienie rozsiane leczenie
• stwardnienie rozsiane rehabilitacja
• stwardnienie rozsiane u dzieci