Nie są bowiem rozpoznane definitywne przyczyny powstawania tej choroby a jej przebieg nie jest możliwy do przewidzenia. Rodzi się więc wiele pytań, na które nie uzyska odpowiedzi osoba, którą dotknęło stwardnienie rozsiane.

Przyczyny zachorowania na SM, gdyby udało się je potwierdzić, miałyby  kluczowe znaczenie  w procesie leczenia choroby. Do tej pory medycyna i nauka traktują czynniki wpływające na powstanie stwardnienia rozsianego raczej jako zespół bodźców czy prawdopodobieństw.

Stwardnienie rozsiane- przyczyny to nadal znak zapytania, ale mechanizm choroby jest znany!

U zdrowego człowieka orężem do walki z infekcjami i innymi zagrożeniami jest prawidłowo działający układ odpornościowy. Jeżeli do naszego ciała wniknie wirus albo bakteria, to układ odpornościowy mobilizuje się i staje do walki z patogenem.

Natomiast w przebiegu stwardnienia rozsianego komórki immunologiczne zaczynają atakować nie wirusa czy bakterię, ale osłonki nerwów (mielina) w rdzeniu kręgowym i mózgu. W błędnym przekonaniu, że jest to ciało obce, które należy zwalczać, doprowadzają do uszkodzenia mieliny, w efekcie czego przewodzenie impulsów nerwowych zostaje zaburzone.

Stwardnienie rozsiane to tak zwana choroba autoagresywna o podłożu autoimmunologicznym, ponieważ w jej przebiegu organizm atakuje… samego siebie. Mechanizmy ataku komórek układu odpornościowego na osłonki nerwowe w centralnym układzie nerwowym są dobrze rozpoznane. Wiadomo, że te komórki przełamują barierę krew- mózg i odpowiadają za proces demielinizacji, czyli rozpadu i  niesprawności osłonek nerwów. Dlatego występuje  bardzo szerokie spectrum objawów, których może doświadczyć osoba chora na stwardnienie rozsiane.

Przyczyny ataku komórek układu odpornościowego na mózg i rdzeń to z kolei tajemnica. Nauka rozumie już, co  się dzieje w organizmie, gdy chorujemy na SM, ale nie wie dlaczego? Co sprawia, że komórki immunologiczne zwracają się przeciwko nam?

Istnieje na ten temat kilka teorii i kilku podejrzanych jest branych pod uwagę, a sama etiologia choroby uważana jest za wieloczynnikową.

Stwardnienie rozsiane – przyczyny leżą po stronie genetyki?

SM jest chorobą nieuleczalną. Kiedy proces chorobowy się rozpocznie, będzie towarzyszył pacjentowi do końca życia. Dużo uwagi poświęcono zatem poszukiwaniu czynników genetycznych jako przyczyny tej choroby.

Nie udało się jednak znaleźć jednego genu odpowiedzialnego za zachorowanie na stwardnienie rozsiane. Przyczyny genetyczne są wskazywane raczej jako wspierające pewną podatność na zachorowanie, ale w połączeniu z innymi bodźcami.

Zidentyfikowano bowiem ponad 200 genów, które w różnych swoich częściach mogą przyczynić się do rozwoju choroby. Te geny kodują w większości funkcje układu odpornościowego. Zostały także zidentyfikowane w przypadku innych chorób autoimmunologicznych. Dużą uwagę poświęca się chromosomowi 6, w którym znajdują się geny głównego układu zgodności tkankowej.

Mowa zatem o kilkuset elementach układanki genetycznej. Należy pamiętać, że te 200 genów może być w różny sposób przekazywanych miedzy pokoleniami- możliwe są niejednolite kombinacje czy zupełny brak transmisji. A nawet jeżeli geny zostaną przekazane pokoleniu potomnemu, to nie jest to równoznaczne z uaktywnieniem się procesu chorobowego.

Ryzyko, że rodzic przekaże chorobę potomstwu jest minimalne i wynosi pomiędzy 2 a 4 procent.

Z kolei w ciąży bliźniaczej, jeżeli zachoruje jedno z dzieci, to ryzyko wystąpienia SM u drugiego wynosi 30% w przypadku bliźniaka jednojajowego i 4% u bliźniaka dwujajowego. Właśnie ten fakt nie stuprocentowej zachorowalności w przypadku ciąży bliźniaczej jednojajowej wskazuje na ograniczone znaczenie czynników genetycznych w predyspozycji do SM.

Dużo więcej czynników poza genetycznymi jest zatem branych pod uwagę jako zwiększających prawdopodobieństwo zachorowania na stwardnienie rozsiane. Przyczyny leżące po stronie genetyki wskazują tylko na pewną tendencję, predyspozycję. Ale nie odpowiadają jednoznacznie na pytanie, dlaczego SM dotyka konkretną osobę.

Stwardnienie rozsiane – przyczyny znajdują się… na Słońcu?

Stwardnienie rozsiane jest chorobą występująca nieregularnie na kuli ziemskiej. Zauważono, że wraz ze wzrostem szerokości geograficznej, rośnie ryzyko zachorowania na SM. Innymi słowy- im dalej od równika, tym więcej osób chorych.  Najliczniejsza populacja pacjentów dotkniętych stwardnieniem rozsianym zamieszkuje Północną i Środkową Europę, Rosję, północną część USA, południową część Kanady, Nowej Zelandii i południowo-wschodnią Australię. Z kolei najmniej zachorowań odnotowuje się w Afryce czy na Karaibach.

Co ciekawe, geograficzna zależność zdaje się nie dotyczyć Japonii. Chociaż ten kraj położony jest na szerokości geograficznej predysponującej do zachorowania, odnotowuje się tam mało przypadków SM.

Z kolei Polska, z uwagi na swoje położenie, jest krajem, w którym ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane jest duże i wynosi ok 60 przypadków na 100 tysięcy mieszkańców.

Mniejsza ekspozycja na Słońce w krajach oddalonych od równika powoduje w organizmie niedobory witaminy D, które mają wpływ na zapadalność na stwardnienie rozsiane. Przyczyny choroby mogą mieć zatem związek z czasem spędzanym na Słońcu. Witamina D ma wiele funkcji w ciele człowieka, między innymi wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, a jak wiadomo, w przebiegu SM układ ten nie działa w prawidłowy sposób.

Coraz więcej lekarzy zleca swoim pacjentom chorującym na SM oznaczenie poziomu witaminy D w organizmie i właściwą jej podaż w przypadku stwierdzenia niedoborów. Poziom witaminy D obniża/podwyższa ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane, ale pozytywnie wpływa też na sam  przebieg choroby.

Stwardnienie rozsiane- przyczyny leżą na talerzu?

Hipotezy związane z rozwojem SM dotyczą również diety. Źle zbilansowana zwiększa ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane. Przyczyny nieprawidłowego sposobu odżywiania się to przede wszystkim spożywanie w nadmiarze nienasyconych kwasów tłuszczowych, mała konsumpcja kwasów Omega-3,  witamin (B12, D i kwasu foliowego) oraz antyoksydantów, których źródłem są warzywa i owoce.

Spożywanie przetworzonej żywności zawierającej tłuszcze trans, wędlin i czerwonego mięsa jest niebezpieczne, podobnie jak picie mleka, zwłaszcza pełnotłustego. Udowodniono, że zawarte w mleku butyofiliny wykazują immunogenność z białkiem mieliny (Konikowska, Regulska-Ilow 2014)

Stąd stosowanie zbilansowanej diety jest bardzo ważne dla osób chorujących na stwardnienie rozsiane. Przyczyny choroby z pewnością są bardziej skomplikowane, niż wyłącznie związane z nieprawidłowym odżywianiem się. Niemniej organizm odżywiany w zdrowy sposób z pewnością jest lepiej przygotowany do walki z chorobą.