Nagłówek strony
Treść główna
Osteoporoza to poważny problem medyczny i społeczny. Szacuje się, że 30% kobiet w wieku pomenopauzalnym doświadcza tej choroby. Rozwija się ona także u ok 15%-20% starszych mężczyzn. Coraz więcej młodych ludzi choruje na osteoporozę, w tym dzieci!
Osteoporoza, kojarzona przede wszystkim ze schorzeniem osób starszych i seniorów, zatacza niestety coraz szersze kręgi i stanowi już nawet wyzwanie pediatryczne.
Jak w takim razie można walczyć z tym podstępnym złodziejem kości? Na tyle zdradzieckim, że przez długi okres czasu nie daje o sobie znać i dopiero złamana kość stawia nas przed faktem dokonanym, że w naszym organizmie rozwinęła się osteoporoza. Dieta, uwzględniająca podstępny charakter przeciwnika, przychodzi z odsieczą.
W przebiegu osteoporozy dochodzi do zmniejszenia gęstości zaburzenia spójności ich tkanek w obrębie układu szkieletowego. Występują zaburzenia w prawidłowym remodelowaniu kości – procesy destrukcyjne przeważają nad budulcowymi i odtworzeniowymi. Prowadzi to do większej podatności na złamania kości, w tym złamania niskoenergetyczne, to znaczy takie, które nie wystąpiłyby u zdrowego człowieka. Złamania mogą powstać przy wykonywaniu zwykłych czynności – podnoszeniu czegoś cięższego, niezbyt silnym uderzeniu kością o podłoże.
Odpowiedź na pytanie, dlaczego chorujemy na osteoporozę brzmi: to zależy. Choroba może mieć dwie przyczyny – pierwotne i wtórne.
Osteoporoza pierwotna odzwierciedla przede wszystkim proces utraty gęstości mineralnej kości przyspieszający wraz ze starzeniem się organizmu. Kobiety częściej chorują. Stanowią aż 85% wszystkich osób dotkniętych osteoporozą. Dzieje się tak, ponieważ występujący u pań niedobór estrogenów negatywnie wpływa na komórki kostne- osteoblasty oraz osteoklasty. U mężczyzn ubytek masy kostnej nie przebiega tak gwałtownie.
Osteoporoza pierwotna związana jest zatem z procesami starzenia się. Na jej rozkwit wpływa wiele czynników. Rozwój schorzenia przyspieszają i pogłębiają:
Odmianą osteoporozy pierwotnej jest osteoporoza dziecięca. W przypadku najmłodszych ubytki w kościach nie powstają oczywiście w wyniku starzenia się organizmu. Wynikają natomiast ze stylu życia, głownie ze złej diety i braku aktywności fizycznej.
Niewłaściwe odżywianie się to wspólny podwód dla dorosłych i dzieci, który sprawia, że w organizmie zaczyna się rozwijać lub pogłębiać osteoporoza. Dieta –właściwie zbilansowana i biorąca pod uwagę specyfikę występujących niedoborów –stanowi wspólny mianownik dla seniorów i młodych ludzi w procesie walki z chorobą.
Osteoporoza wtórna może być wynikiem różnych chorób oraz związana jest z przyjmowaniem niektórych leków (jest to tak zwana osteoporoza polekowa). Bardzo dużo schorzeń przyczynia się do powstawania osteoporozy:
Z kolei długotrwałe stosowanie sterydów, hormonów tarczycy, inhibitorów pompy protonowej czy heparyny może niestety doprowadzić do sytuacji, kiedy w organizmie pacjenta rozwinie się polekowa osteoporoza. Dieta w tym przypadku również będzie miała duże znaczenie terapeutyczne, ponieważ zapewni zbilansowaną podaż wapnia i innych ważnych składników.
Cichy złodziej kości przez długi okres czasu może ukrywać się w ciele człowieka i nie dawać żadnych objawów. Stąd jednym sposobem wykrycia choroby będzie przeprowadzanie badań profilaktycznych przez pacjentów znajdujących się w grupach ryzyka. U starszych osób prawdopodobieństwo złamań ocenia się za pomocą kalkulatora ryzyka FRAXT. Pozwala on ustalić prawdopodobieństwo na 10 lat do przodu. Kalkulator uwzględnia takie parametry jak obniżenie gęstości kości, które jest charakterystyczne u pacjentów, u których występuje osteoporoza. Dieta nie jest sensu stricte oceniana w czynnikach ryzyka tego kalkulatora. Ale znajdują się w nim dane dotyczące stylu życia, na przykład picie alkoholu i palenie papierosów.
Najczęstszym pierwszym objawem choroby u osób dorosłych będą złamania kości. Do tych najpowszechniej występujących należą złamania kości przedramienia, następnie kręgów oraz bliższego końca kości udowej. Pojedyncze złamania kręgów również potrafią nie dawać żadnych symptomów, dopiero wielokrotne przyczyniają się do bólu kręgosłupa i bóli neuropatycznych.
U dzieci objawy osteoporozy różnią się od objawów starszych pacjentów. Przede wszystkim najmłodsi najczęściej uskarżają się na ból kości, zwłaszcza stóp i kręgosłupa lędźwiowego oraz piersiowego. Może pojawić się u nich asymetryczny chód, asymetria kończyn i wady postawy (spłycenie lordozy, boczne skrzywienie kręgosłupa). Dzieci chorujące na osteoporozę odczuwają przykurcze stawów, bóle piszczeli. Może je dotknąć skrócenie długości tułowia oraz ogólne obniżenie sprawności organizmu. Pojawiają się też kłopoty z oddychaniem, jeżeli wystąpią deformacje kręgosłupa. Oczywiście mogą również wystąpić patologiczne złamania kości.
W diagnostyce osteoporozy kluczową rolę odgrywa badanie o nazwie densytometria. Wykonuje się je przy użyciu RTG. Ocenia się również gospodarkę wapniowo- fosforanową z próbki krwi. Niekiedy wykonuje się dodatkowo obrazowanie za pomocą tomografii komputerowej.
Leczenie osteoporozy obejmuje u dorosłych farmakoterapię, suplementację oraz dietę. U dzieci nie stosuje się leków.
Leki u osób dorosłych mają za zadanie powstrzymanie przyszłych złamań i ich powikłań. Preparaty różnią się sposobem działania – niektóre z nich odbudowują utraconą masę kostną, a inne zmniejszają utratę kości.
Najczęściej stosowane są bisfosoniany, renelinian strontu, teryparatyd, raloksyfen.
Należy pamiętać, że leczenie osteoporozy pierwotnej nakierunkowane jest na zatrzymanie rozwoju choroby, natomiast całkowite wyleczenie nie jest możliwe. Ten typ choroby związany jest z naturalnymi procesami starzenia i związanym z nim obniżeniem gęstości kości.
Przy osteoporozie wtórnej wynik leczenia zależy od zahamowania albo wyleczenia choroby podstawowej, która przyczyniła się do utraty gęstości kości.
Styl życia pacjenta musi ulec zmianie, jeżeli dotknęła go osteoporoza. Dieta pełni olbrzymią rolę zarówno w prewencji choroby, jak i w procesie jej leczenia. Dotyczy to i dzieci, i dorosłych.
Składnikiem diety, który jest najczęściej kojarzony z zachowaniem dobrego stanu naszych kości jest wapń. I bardzo słusznie, ponieważ ten pierwiastek jest niezbędnym budulcem nie tylko kości, ale również naczyń krwionośnych. Przyczynia się do homeostazy, czyli równowagi naszego organizmu. Wapń to zatem kluczowy sprzymierzeniec osób, które dotknęła osteoporoza. Dieta pełni także rolę prewencyjną, ponieważ o prawidłową podaż wapnia należy dbać przez całe życie.
W przebiegu osteoporozy lekarz podejmuje decyzję, czy niedobory wapnia będą wymagały dodatkowej suplementacji, czy też wystarczy modyfikacja sposobu odżywiania się.
Źródłami wapnia w diecie są: mleko kozie, owcze oraz jego przetwory (w tym jogurty, kefiry, maślanki), ser żółty, ryby (szprotki, sardynki), mleko sojowe, tofu, warzywa (jarmuż, boćwinka, natka pietruszki), orzechy (migdały, orzechy laskowe, nasiona (maku, słonecznika, sezamu), nasiona roślin strączkowych, płatki owsiane, otręby, wysokomineralizowane wody, owoce (suszone morele i figi).
Produkty mleczne wykazują dużą bioprzyswajalność wapnia, jak również mają optymalny (1:1) poziom tego pierwiastka do fosforu. Zachowanie tej równowagi jest istotne, ponieważ fosfor wpływa na przyswajalność wapnia. Tymczasem aż 30% spożywanego przez nas fosforu pochodzi ze środków, które dodawane są do przetworzonej żywności. Dlatego łatwo fosfor przedawkować, jeżeli nasz sposób odżywiania się jest nieprawidłowy, zawierający dużo tłuszczów trans, produktów gotowych, ciastek, chipsów, chemicznie wzmacnianych wędlin. Dieta oparta na produktach wysokoprzetworzonych, zawierających dużo tłuszczu i cukru, prowadzi też często do niedoboru białka niezbędnego dla zachowania sprawnego układu ruchu i prawidłowego wchłaniania się wapnia.
Kolejną kwestią związaną z produktami mlecznymi bywa niemożliwość ich spożywania, na przykład przy nietolerancjach pokarmowych lub dietach wegańskich. Stąd duża rolę pełnią alternatywy wapnia i uważne zaplanowanie jadłospisu lub włączenie suplementacji przy osteoporozie. Dieta, odpowiednio ułożona i zbilansowana, jest w stanie dostarczyć wystarczająca ilość wapnia dla osób niepijących mleka. Niemniej wymaga to dużej świadomości i uwagi. Lekarz zadecyduje, czy włączenie suplementów jest zasadne.
Zapotrzebowanie na wapń różni się w grupach wiekowych. U dzieci do 10 roku życia to 800mg dziennie, u osób dorosłych -1000mg dziennie, a u seniorów i kobiet w wielu pomenopauzalnym – 1500mg.
Spożycie dziennie dwóch szklanek mleka lub jego zamienników i dwóch plasterków żółtego sera dostarcza dzienną dawkę wapnia. Czyli zjedzenie w ciągu dnia owsianki na mleku, budyniu na II śniadanie i kromek pełnoziarnistego chleba z serem na kolację zapewniłoby odpowiednią podaż tego składnika. Niestety okazuje się, że Polacy dostarczają w swojej diecie nawet o połową za mało wapnia, To jedna z przyczyn tego, że atakuje nas osteoporoza. Dieta jest w stanie nam pomóc, ale musi być odpowiednio ułożona. Warto skonsultować się z dietetykiem, który na podstawie naszych preferencji jedzeniowych ułoży dla nas optymalny jadłospis.
Wiele składników, poza fosforem, przyczynia się do prawidłowego wchłaniania wapnia tak potrzebnego w osteoporozie. Dieta musi przeciwdziałać wszelkim niedoborom. Stąd powinna uwzględniać ważną rolę witaminy D3.
Witamina D3 nazywana jest słoneczną witaminą, ponieważ syntetyzuje się w ciele człowieka pod wpływem promieni słonecznych. Niestety, ale niedobory tej witaminy są w Polsce powszechne. Dlatego należy trzymać się zaleceń, aby przebywać na słońcu przynajmniej kwadrans dziennie. Witamina D3 może być również dostarczana w jedzeniu. Jej źródłem są jaja, tłuste ryby, mleko. Jest to witamina, w przypadku której zalecana jest dzienna suplementacja, zwłaszcza w okresie jesiennym i zimowym, w przedziale 800-2000 jednostek. Przyjmowanie większych dawek należy skonsultować z lekarzem, który prowadzi nasze leczenie, jeżeli dotknęła nas osteoporoza. Dieta w połączeniu z suplementacją jest w stanie wyrównać niedobory oraz otrzymywać poziom D3 na właściwym poziomie.
Osoba chorująca na osteoporozę powinna przestrzegać kilku dodatkowych zasad dietetycznych. Przede wszystkim:
Osteoporoza jest niebezpieczną chorobą. Wielokrotne złamania mają dotkliwy wpływ na życie pacjenta oraz grożą wieloma powikłaniami. Stąd profilaktyka choroby oraz jej konsekwentne leczenie wymagają współpracy chorego z lekarzem. Osoba chora ma duży wpływ na proces leczenia, dokonując codziennie kilku wyborów spożywczych. To my decydujemy, co znajdzie się na naszym talerzu. To kilka milionów małych wyborów w ciągu naszego życia, które mają ogromne znaczenie.
Obecnie ludzie żyją nie tylko dłużej, ale i znacznie wygodniej. Postęp cywilizacyjny doprowadził do znacznego polepszenia się m.in. warunków pracy, odżywiania, komunikacji, opieki zdrowotnej i odpoczynku
Osteoporoza stanowi bardzo poważny problem medyczny i społeczny. Szacuje się, że aż 30% kobiet w wieku pomenopauzalnym atakuje ten szabrownik kości. Uszkadza on także układ szkieletowy 15-20% starszych mężczyzn. Choroba najczęściej dotyka kręgosłup, przedramiona, nadgarstki, żebra i kości biodrowe.
Kiedy myślimy o osteoporozie, to najczęściej kojarzy się nam ona ze starszymi pacjentami albo z dolegliwościami kobiet w wieku menopzauzalnym. Przestrzeń medialna pełna jest informacji o ryzykach związanych z utratą gęstości kości i narażeniu ich na złamania, a twarzą tych reklam są osoby po 60 roku życia. Trochę więc przywykliśmy do myśli, że to schorzenie dotyczy seniorów.
