Osteoporoza kręgosłupa i kości – cichy i podstępny złodziej

Osteoporoza kojarzona jest zazwyczaj z chorobą seniorów. Tymczasem coraz więcej młodych osób zapada na to schorzenie. Osteoporoza stanowi także problem pediatryczny, gdyż może atakować również dzieci!

Ponad 3 miliony Polaków dotyka osteoporoza, w tym na osteoporoza kręgosłupa. Jest to choroba podstępna, przez długi czas nie daje żadnych objawów, więc szanse na rozpoznanie, że coś złego dzieje się w naszym organizmie, są znikome. Dopiero niespodziewane, niskoenergetyczne złamanie kości lub kręgów daje nam sygnał, że chorujemy. Tylko że wtedy osteoporoza jest już klinicznie zaawansowana. Jak walczyć z tak nierównym przeciwnikiem?

Dlaczego w naszym organizmie rozwija się osteoporoza kręgosłupa i kości?

Osteoporoza polega na powstawaniu ubytków masy kostnej i odwapnianiu kręgów. Kości stają się kruche oraz porowate i narażone na tak zwane złamania osteopatyczne. Są one wynikiem pogarszającego się stanu układu szkieletowego i cechują się niskoenergetycznością. To znaczy, że u zdrowego człowieka nie złamałyby się podczas wykonywania codziennych czynności, czy lekkiego uderzenia. Natomiast w przebiegu osteoporozy może dojść do takich niespodziewanych złamań, na przykład przy lekkim upadku, a nawet podczas robienia zakupów czy wykonaniu gwałtownego ruchu!

Choroba może zaatakować cały układ szkieletowy człowieka. Swoisty przebieg może mieć osteoporoza kręgosłupa. Odwapnione i osłabione kręgi poddawane są naciskom ze strony kręgów sąsiadujących i dochodzi do tak zwanych złamań kompresyjnych. Co charakterystyczne, te złamania nie muszą od razu powodować objawów bólowych, ale na przykład sprawiają, że dochodzi do obniżenia wzrostu pacjenta albo zniekształcenia jego sylwetki.

Po jakimś czasie chory złamania osteopatyczne powodują jednak przewlekłe dolegliwości bólowe i mogą pogorszyć jakoś oddychania i krążenia.

Osteoporoza kręgosłupa oraz kości ma dwa źródła pochodzenia- pierwotne i wtórne.

Pierwotna osteoporoza kręgosłupa i kości powstaje w wyniku naturalnej utraty gęstości kości wraz ze starzeniem się organizmu. To jest proces biologiczny, ale częściej dotykający kobiety, niż mężczyzn. Aż 85% przypadków tej choroby występuje u pań. Jest to związane z obniżonym u nich poziomem estrogenów. Ma to negatywny wpływ na komórki kostne. W przypadku panów naturalny ubytek masy kości nie przyspiesza aż tak bardzo oraz nie jest uwarunkowany hormonalnie.

Na intensywność procesu utraty masy mięśniowej i nasilenie osteoporozy wpływa wiele czynników związanych z naszym stylem życia. Przede wszystkim jest to niewłaściwa dieta, która nie zapewnia odpowiedniej ilości wapnia, białka oraz fosforu (ważnego dla prawidłowego wchłaniania wapnia). Dodatkowo ryzyko osteoporozy zwiększa niski poziom witaminy D3, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, picie za dużych ilości kawy. Winowajcą jest także siedzący styl życia, brak aktywności fizycznej, w wyniku czego nasze kości są nienawykłe do wysiłku o podatniejsze na uszkodzenia.

W przypadku osteoporozy młodzieńczej nie zachodzą jeszcze, rzecz jasna, naturalne procesy utraty masy kostnej. Jest to bowiem okres jej wzrostu i kształtowania się. Przyczyną schorzenia u dzieci są błędy dietetyczne oraz brak aktywności fizycznej. Niekiedy przyczyn osteoporozy u dzieci nie udaje się wyjaśnić (osteoporoza idiopatyczna).

Wtórna osteoporoza kręgosłupa i kości spowodowana jest przez przyjmowanie niektórych leków oraz jest następstwem chorób, takich jak:

1. Endometrioza
2. Cukrzyca
3. Otyłość
4. Nadciśnienie
5. Schorzenia tarczycy
6. Celiakia
7. Przewlekłe choroby nerek
8. Łuszczyca
9. Mukowiscydoza
10. Wrzodziejące zapalenie jelit
11. Zespół Leśniowskiego- Crohna
12. Schorzenia reumatyczne
13. Białaczka
14. Chłoniaki
15. Zaburzenia hormonalne
16. Zespół Cushinga

Polekowa osteoporoza kręgosłupa i kości może być następstwem przyjmowania przewlekle sterydów, leków przeciwbólowych, inhibitorów pompy protonowej, heparyny czy hormonów tarczycy.

Jakie objawy daje osteoporoza kręgosłupa i kości?

Cichy złodziej kości może przez długi okres czasu ukrywać się w organizmie i nie dawać żadnych objawów. Przez ten czas proces chorobowy jednak postępuje a kości stają się coraz bardziej kruche.

Dopiero niespodziewane złamanie dowodzi, że dotknęła nas osteoporoza kręgosłupa lub kości.

Złamania kompresyjne mogą nie dawać żadnych objawów, zwłaszcza jeżeli dotyczą pojedynczego kręgu. W sytuacji, kiedy więcej kręgów ulegnie uszkodzeniu, pojawiają się deformacje kręgosłupa, także w odcinku piersiowym, co negatywnie wpływa na swobodę oddychania. Pacjenci doświadczają bólu także w odcinku lędźwiowym. Aż 25% chorych cierpi na ból przewlekły w związku z osteoporozą kręgosłupa.

Przy złamaniach kompresyjnych stosuje się leczenie przeciwbólowe, rehabilitację, gorsety kręgosłupa. Można także rozważyć leczenie operacyjne związane z podaniem do wnętrza kręgu specjalnego cementu wzmacniającego.

Przy osteoporozie kości może dochodzić do bardzo niebezpiecznych dla zdrowia pacjenta urazów, na przykład przy złamaniu kości udowej. Konieczna jest operacja i wstawienie endoprotezy. Tylko  ¼ pacjentów wraca do pełnej sprawności, a połowa będzie wymagać stałej opieki. Po operacji konieczna jest także rehabilitacja mająca na celu usprawnienie pacjenta.

U dzieci objawy osteoporozy nieco różnią się od dolegliwości dorosłych. Młodzi pacjenci uskarżają się bóle kości , zwłaszcza stopy. Występują u nich deformacje kręgosłupa, na przykład skrzywienie boczne albo lordoza. Obserwuje się ogólne obniżenie sprawności organizmu dziecka oraz pojawiają się złamania.

Jak leczy się osteoporozę?

Leczenie osteoporozy wymaga uwzględnienia wielu czynników. Pilnej interwencji wymagają oczywiści złamania kości. W ich przypadku konieczna bywa nawet operacja (przy złamaniu kości uda). Dużą rolę pełni rehabilitacja i usprawnianie pacjenta.

U dorosłych pacjentów lekarz może podjąć decyzję o włączeniu leków, zazwyczaj bisfosonianów, renelinianów strontu lub raloksyfenów. To preparaty wpływają na zwiększenie masy kostnej oraz odbudowę jej ubytków, jeżeli dotknęła nas osteoporoza kręgosłupa i/lub kości.

Przy osteoporozie wtórnej, wywołanej lekami albo innymi chorobami, leczenie jest uzależnione i sprzężone z terapią schorzenia podstawowego.

Zarówno u dorosłych, jak i dzieci, konieczne bywa włączenie suplementów wapnia oraz witaminy D3.

Natomiast we wszystkich rodzajach i przypadkach osteoporozy niezbędne jest zmodyfikowanie sposobu odżywiania się chorego.

Dieta w osteoporozie wspomaga proces leczenia na każdym etapie. Wraz ze zmianą stylu życia, stanowi ona niezbędny element walki z cichym złodziejem kości.

Dieta pacjenta, u którego postawiono diagnozę „osteoporoza kręgosłupa i kości” oparta jest o następujące zasady:

1. Uzupełnienie niedoborów. Na wystąpienie i natężenie choroby wpływa niedostateczna podaż wapnia oraz witaminy D3. Te niedobory są powszechne wśród wielu ludzi. Szacuje się, że dieta Polaków dostarcza zaledwie połowę wymaganej dawki wapnia. Zbyt niskie stężenie witaminy D3 również jest nagminne- do tego stopnia, że zaleca się stałą suplementację u dzieci i dorosłych, zwłaszcza jesienią i zimą, kiedy ekspozycja na promienie słoneczne jest najniższa w roku (przebywanie na słońcu wpływa na syntetyzowanie się witaminy D3 w organizmie, zaś ona sama ma związek z właściwym przyswajaniem się wapnia).
2. Utrzymanie właściwej równowagi pomiędzy wapniem a fosforem. Fosfor jest niezbędny do optymalnego wchłaniania się wapnia. Powinien występować z nim w balansie 1:1. Zarówno zbyt małe stężenie fosforu, jak i zbyt duże jest dla organizmu niekorzystne. Niestety, ale ten pierwiastek można łatwo przedawkować. Zawarty jest bowiem w wielu dodatkach do przetworzonej żywności. Niezdrowa dieta w prosty sposób przyczynia się do zaburzenia równowagi wapniowo- fosforowej.
3. Dbanie o właściwą podaż białka- dieta oparta na żywności przetworzonej zawiera bardzo dużo tłuszczy i cukrów prostych. Tymczasem białko, jako niezbędny składnik budulcowy w naszym organizmie, musi zostać odpowiednio zbalansowany z produktami węglowodanowymi i tłuszczowymi.
4. Utrzymywanie zbilansowanej gospodarki witaminowo – mineralnej. Wszelkie niedobory są niekorzystne dla organizmu człowieka. W przebiegu osteoporozy szczególną uwagę należy zwrócić na magnez i witaminę C.
5. Spożywanie dużej ilości warzyw i owoców. Te składniki powinny znajdować się na talerzu przy każdym posiłku. Warzywa i owoce zawierają witaminy oraz antyoksydanty.
6. Ograniczenie ilości wypijanej kawy. Szacuje się, że granicą, jakiej nie powinno się przekraczać, są 3 filiżanki dziennie.
7. Rezygnacja z używek – palenia papierosów oraz nadmiernego spożywania alkoholu. Obie te używki mają udowodniony wpływ na powstawanie osteoporozy.
8. Aktywność fizyczna- regularnie i konsekwentnie realizowana, także w postaci rehabilitacji, to konieczny towarzysz zdrowej diety. W przebiegu choroby kości są słabe i kruche, stąd należy je wzmacniać, aby ograniczyć ryzyko złamań.

Współpraca pacjenta w całym procesie leczenia osteoporozy jest niezbędnym składnikiem sukcesu. Co prawda osteoporozę pierwotną u dorosłych nie daje się całkowicie wyleczyć, ponieważ jest związana z biologicznymi procesami starzenia się organizmu. Zmniejszenie natężenia choroby oraz zapobieganie dalszym złamaniom jest jednak osiągalne.