Przewlekłe choroby układu oddechowego powodują cierpienie setek milionów ludzi w różnym wieku na całym świecie. Astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), alergie wziewne czy nadciśnienie płucne, należą do najczęstszych.
Zapadalność na te choroby wzrasta, podobnie jak liczba osób hospitalizowanych z powodu niewydolności oddechowej, którą powodują. Szacuje się, że obecnie co piąty zgon jest powodowany przez przewlekłe choroby układu oddechowego.
Tymczasem wiele zależy od nas. Nawet jeśli choroba już u nas wystąpiła, można wiele zdziałać, aby łagodzić i zapobiegać jej zaostrzeniom.
W zakresie profilaktyki kluczowa jest natomiast zmiana stylu życia, zwłaszcza rzucenie palenia papierosów i unikanie tak zwanego palenia biernego, czyli przebywania w zadymionych, niewietrzonych pomieszczeniach i bezwzględne unikanie towarzystwa osób palących.
Czym się charakteryzują przewlekłe choroby układu oddechowego?
Najczęściej występującymi przewlekłymi chorobami układu oddechowego są:
astma oskrzelowa,
rozstrzenie oskrzeli,
przewlekłe obturacyjne choroby płuc (włączając POChP, zapalenie oskrzeli i rozedmę),
przewlekłe zapalenie zatok przynosowych,
alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych,
rak płuca oraz nowotwory układu oddechowego i śródpiersia,
włóknienie płuc,
przewlekłe choroby opłucnej,
pylica płuc.
Fizjologicznie przewlekłe choroby układu oddechowego dzieli się na dwie grupy. Do pierwszej zalicza się te, które powodują zmniejszony przepływ powietrza w płucach. To tzw. choroby obturacyjne np. POChP, astma oskrzelowa, mukowiscydoza, rozedma, rozstrzenie oskrzelowe czy przewlekłe zapalenie oskrzeli. W drugiej grupie znajdują się te powodujące zmianę objętości płuc. Mówi się o chorobach restrykcyjnych, np. gruźlica, nowotwory, choroby śródmiąższowe płuc, sarkoidoza, pylica.
Panuje powszechne przekonanie, że przewlekłe choroby układu oddechowego są nieuleczalne. Istnieją jednak skuteczne metody poprawiające jakość życia, terapie pomagające rozszerzać główne drogi oddechowe, zapobiegać dusznościom oraz kontrolować objawy.
Jakie są podstawowe czynniki wywołujące przewlekłe choroby układu oddechowego
W opracowaniach naukowych nie jest wskazywany powód, który wywołuje tak złożone jednostki chorobowe. Częściej będzie to zespół czynników zwiększających ryzyko zachorowania, gdyż prawie zawsze występuje skomplikowana mieszanina różnorodnych przyczyn powodujących zachorowania.
Od wielu lat na pierwszym miejscu jako najważniejszy czynnik ryzyka wskazywane jest palenie tytoniu. Palenie tytoniu naraża na wdychanie czterech tysięcy różnych substancji chemicznych, w tym wielu związków rakotwórczych. Jest także podstawowym czynnikiem chorobotwórczym w POChP. Obecnie palenie tytoniu stało się podstawowym problemem społeczeństw krajów rozwijających się. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wskazuje, że dla społeczeństw krajów rozwiniętych na miejsce pierwsze, jako najważniejszy czynnik ryzyka, wysunęło się zanieczyszczenie powietrza. Oczywiście oba te czynniki odgrywają olbrzymią rolę zarówno w krajach rozwijających się jak i rozwiniętych. Jak zauważa WHO – palenie tytoniu ma charakter rozwojowy, epidemiczny w krajach rozwijających się oraz w uboższych warstwach społecznych krajów rozwiniętych. Jako problem społeczny staje się więc coraz bardziej istotny.
Zanieczyszczenia środowiska to zarówno patogeny biologiczne (czyli wirusy, bakterie, grzyby, które w większości odpowiadają za stany zapalne górnych dróg oddechowych np. nieżyt nosa, czy zapalanie gardła) jak i chemiczne. Te drugie stanowią najpoważniejsze zagrożenie i zwiększają ryzyko wystąpienia przewlekłych chorób układu oddechowego np. dla POChP, astmy, gruźlicy czy nowotworów.
Zanieczyszczenia wewnętrzne to czynnik ryzyka, o którym bardzo często zapominamy. WHO opisuje ten rodzaj zanieczyszczenia, zwłaszcza powodowany przez spalanie substancji biologicznych używanych jako opał w krajach rozwijających się, jako temat często pomijany, marginalizowany, przez lekarzy, naukowców, decydentów politycznych, media. Podczas gdy to właśnie jest jeden z tych czynników ryzyka, który ogromnie wpłynął na zachorowanie ponad 500 mln ludzi. Do zanieczyszczeń wewnętrznych wliczają się także wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia spotykane w pomieszczeniach zamkniętych. W biurach z klimatyzacji, pyłów w stolarniach czy innych zakładach przetwórczych.
Dieta to czynnik ryzyka dostrzeżony stosunkowo niedawno w etiologii chorób układu oddechowego. Wiele badań wskazuje na czynniki ryzyka takie jak otyłość i nadwaga, które sprzyjają np. występowaniu bezdechu sennemu. Z kolei niedożywienie i anemia dodatnio korelują z gruźlicą czy POChP.
Pozostałe czynniki zwiększające ryzyko zachorowania to przede wszystkim alergeny, czynniki genetyczne czy też poinfekcyjne powikłania.
Wiele zależy od nas!
Przewlekłe choroby układu oddechowego znajdują coraz większe znaczenie w dzisiejszych gałęziach medycyny. Znacząco wzrasta ich udział w kosztach leczenia. Jednak to pozamedyczne czynności, które możemy przedsiębrać jako społeczeństwa, mają kluczowe znaczenie dla przyszłości tej grupy chorób. Od nas zależy stopień ekspozycji na poszczególne ryzyka, a w przypadku większości czynników ryzyka można znaleźć skuteczne rozwiązania.
Choć trudno jest znaleźć pozytywne strony w poważnej chorobie, niektórzy ludzie doświadczają pozytywnych zmian lub przekształceń w wyniku swojego doświadczenia.
Poważna choroba może być wyjątkowo trudnym doświadczeniem, dla niektórych może również stanowić impuls do pozytywnych zmian i rozwoju osobistego. Kluczowe jest znalezienie wsparcia, zarządzanie emocjami i staranie się dostrzec te pozytywne aspekty, które mogą wyniknąć z trudnego doświadczenia.
Choroby układu oddechowego są jednymi z najczęściej występujących chorób. Ze względu na bardzo ważną rolę układu oddechowego, jego wpływu na inne układy i narządy w organizmie, konsekwencje chorób układu oddechowego mogą poważnie zagrażać zdrowiu i życiu.
Rozwój medycyny oraz zmiany społeczno-ekonomiczne przebiegające w dużej części świata spowodowały, że w ciągu kilku ostatnich pokoleń więcej zgonów następuje z powodu chorób przewlekłych niż ostrych chorób zakaźnych.
