Astma oskrzelowa

Szacunki Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO) mówią, że w roku 2019 na astmę chorowało 262 miliony osób a 461 tysięcy z jej powodu zmarło. Astmę można kontrolować za pomocą leczenia oraz unikania czynników wyzwalających. W dzisiejszych czasach osoby chorujące na astmę mogą prowadzić normalne i aktywne życie.

Astma oskrzelowa – co to jest?

Astma oskrzelowa, często nazywana dychawicą oskrzelową, jest chorobą przewlekłą, powodującą stan zapalny dróg oddechowych. Na skutek niekontrolowanych skurczów oskrzeli oraz gromadzącego się w nich śluzu, dochodzi do ograniczenia wydolności dróg oddechowych. Jak wszystkie choroby przewlekłe, również i astma oskrzelowa ma okresy zaostrzenia objawów oraz remisji, w której część objawów może zanikać. Jednak stan zapalny w organizmie trwa bez przerwy.

Objawy astmy oskrzelowej najczęściej przybierają charakter napadowy. Występują wtedy nagle, w trakcie snu, w sytuacjach stresujących, po intensywnym wysiłku lub w wyniku infekcji czy dużego stężenia zanieczyszczeń w powietrzu. Najczęstszymi objawami astmy są:

• Uczucie duszności – powodowane przez obkurczanie się oskrzeli
• Kaszel
• Ucisk w klatce piersiowej
• Świszczący oddech

Warto zauważyć, że nie wszystkie objawy muszą występować łącznie. Często występuje np. wyłącznie kaszel. Napadowe dolegliwości ustępują najczęściej dopiero po podaniu leków. Brak leczenia może powodować nasilenie objawów, którego konsekwencją mogą być trwałe zmiany w funkcjonowaniu dróg oddechowych, w tym przede wszystkim utrwalenie obturacji oskrzeli. Jest to efekt przedłużającego się stanu zapalnego dróg oddechowych.

Przyczyny astmy oskrzelowej

Nie udało się do tej pory jednoznacznie stwierdzić co powoduje astmę oskrzelową. Podobnie jak w przypadkach większości chorób przewlekłych, mówi się o zespołach czynników, które mogą powodować astmę. Astma oskrzelowa jest wynikiem działania mechanizmów zapalnych, alergiczno-immunologicznych oraz reakcji alergicznych powodowanych kontaktem z niektórymi substancjami. Czynniki powodujące astmę oskrzelową możemy podzielić na:

• genetyczne – to predyspozycje, które najczęściej są aktywowane prze alergeny występujące w najbliższym otoczeniu chorującego na astmę lub przewlekłe infekcje. Mówimy wtedy o odmianie atopowej astmy. Najczęściej występuje ona u dzieci i młodych dorosłych
• środowiskowe. – do nich należą dym papierosowy, kurz, alergeny, zanieczyszczenia powietrza, roztocza – mogą one nasilać objawy lub wręcz wywoływać astmę oskrzelową. Stężenie zanieczyszczenia czy obecność alergenu w powietrzu mogą się zmieniać co może powodować, że nasilenie objawów występuje o różnych porach. Niektóre leki, produkty spożywcze, sierść zwierząt czy pyłki roślin mogą być alergenami.

Infekcje dróg oddechowych oraz duża ekspozycja na alergeny najczęściej wyzwalają napady astmy. Dzieje się tak np. po rozpoczęciu sezonu grzewczego, w sezonie pylenia roślin czy dużej wilgoci w przypadku, gdy alergenem jest pleśń. Również wysiłek fizyczny, zmiana temperatury powietrza czy silne emocje, mogą wyzwalać napady astmy. Często też zanieczyszczenie powietrza dymem tytoniowym lub ekspozycja na pyły w zakładach pracy, sztuczne barwniki pokarmowe, konserwanty czy leki – takie jak np. kwas acetylosalicylowy, mogą wpłynąć na zaostrzenie objawów. Astma oskrzelowa może przybierać zaostrzoną formę pod wpływem nieodpowiedniego leczenia, niekontrolowania objawów, a także przez choroby współistniejące takie jak otyłość czy przewlekły nieżyt nosa.

Astma oskrzelowa – jak ją rozpoznać?

Rozpoznanie astmy odbywa się na podstawie wystąpienia objawów choroby, a także na poprzez przeprowadzenie badań czynnościowych układu oddechowego, takich jak spirometria czy próba rozkurczowa. W badaniach tych oceniona zostanie objętość i pojemność płuc, a także przepływ powietrza przez oskrzela. Pozwalają one także na ocenę zaawansowania choroby i odwracalność zmian w przepływie powietrza w drogach oddechowych.

Astma oskrzelowa – leczenie

Do najczęstszych leków stosowanych w leczeniu astmy należą preparaty wziewne. Stosuje się je za pomocą inhalatorów ciśnieniowych lub inhalatorów suchego proszku. Dobór odpowiedniego leczenia jest uzależniony od nasilenia choroby oraz innych czynników – takich jak wiek czy współwystępowanie innych chorób. W leczeniu astmy stosuje się leki kontrolujące przebieg choroby, takie jak sterydy wziewne (GKS), leki przeciwleukotrienowe (montelukast), tiotropium, czy długodziałające β2-mimetyki (LABA-formoterol, salmeterol). W leczeniu objawów, w przypadkach napadów duszności, skurczu oskrzeli, krótkotrwale stosuje się krótkodziałające β-mimetyki (SABA-salbutamol, fenoterol), krótkodziałające antycholinergiki (bromek ipratropium). Obecnie rekomenduje się, aby w razie konieczności stosowania SABA, podane zostały także sterydy wziewne (np. GKS).

Astma oskrzelowa w ciężkiej postaci, której objawy nie są kontrolowane, może być leczona lekami biologicznymi, dostępnymi w ramach programów lekowych. Wykorzystywane są takie leki jak omalizumab, mepolizumab, benralizumab czy dupilumab. Jeśli astmie oskrzelowej towarzyszy alergia, warto zastosować także immunoterapię alergenową oraz unikania ekspozycji na alergeny.

W sytuacjach, w których pomimo podania leku objawy nie uległy zmniejszeniu, a pojawi się ból serca, przyspieszone tętno, osłabienie lub sinica, należy natychmiast udać się do lekarza.

Warto pamiętać, że wcześnie rozpoznana astma oraz dobór odpowiedniego leczenia, pozwalają kontrolować objawy astmy i zupełnie normalnie funkcjonować. Można prowadzić aktywne życie, normalnie pracować i uczyć się. Kontrolowanie przebiegu choroby umożliwi uniknięcie ciężkiej postaci astmy oskrzelowej. Astma oskrzelowa jest chorobą przewlekłą, co znaczy, że nie można jej zupełnie wyleczyć.

Astma oskrzelowa – jak można zapobiegać?

Profilaktyka astmy może wymagać od chorego zmian trybu życia, przyzwyczajeń, nawyków. Oczywiście, żadna ze zmian nie musi wiązać się z dużymi wyrzeczeniami. Wszystkie one mają prozdrowotny charakter i na pewno przyniosą korzyści również osobom na astmę niechorującym.

Pierwszym i jednym z najważniejszych elementów jest rzucenie palenia. Do rzucenia palenia są tysiące powodów (podobnie jak tysięcy toksycznych substancji w dymie tytoniowym). Jednym z nich jest to, że powoduje zwiększone wydzielanie śluzu w drogach oddechowych, przez co sprzyja rozwojowi przewlekłych stanów zapalnych. Dodatkowo bezpośrednio drażni błonę śluzową oskrzeli.

Kolejnym elementem jest leczenie i niedopuszczanie do rozwoju jakichkolwiek stanów zakaźnych dróg oddechowych. Jest to element higieny zdrowotnej, o którą trzeba bardzo dbać.

Należy także regularnie leczyć reakcje i stany alergiczne. Tu warto zastanowić się nad zastosowaniem immunoterapii alergenowej (tzw. odczulania).

Astma oskrzelowa jest chorobą o charakterze zapalnym. Bardzo ważnym elementem zapobiegania rozwojowi choroby jest dieta, w której znajduje się dużo produktów mających charakter przeciwzapalny. Codzienna dieta powinna zawierać około pół kilo warzyw i owoców, z przewagą tej pierwszej grupy produktów. To właśnie głównie warzywa są bogatym źródłem przeciwutleniaczy takich jak polifenole, antocyjany, karotenoidy czy witamina C. Jednym z silniejszych przeciwutleniaczy jest witamina E. Znajduje się ona w oliwach, olejach (głównie tłoczonych na zimno), awokado oraz orzechach.

Coraz częściej lekarze i naukowcy, a także WHO w najnowszych rekomendacjach wskazują na terapeutyczny wpływ regularnej aktywności ruchowej i wysiłku fizycznego na procesy leczenia astmy oskrzelowej. Mówi się wręcz o konieczności włączenia wysiłku fizycznego do procesu leczenia schorzeń układu oddechowego. Regularny trening fizyczny o dużej intensywności istotnie poprawia wydolność fizyczną. Zaleca się chorym na astmę oskrzelową włączenie do codziennych form ruchu wszelkich rodzajów aktywności przyspieszających oddech i pracę układu krążenia.

Dowiedz się więcej!

Astma oskrzelowa to przewlekła choroba. Zachęcamy, aby  śledzić działalność organizacji pacjenckich, które często dostarczają chorym wielu informacji i porad. Fundacja Dobro Powraca otacza opieką także chorych na Astmę oskrzelową. Na stronie internetowej fundacji można znaleźć wiele informacji o chorobie. A jeżeli pacjent napotka problemy finansowe w procesie leczenia, to organizacja pomaga mierzyć się z wydatkami.