Nagłówek strony
Treść główna
Otyłość trzewna, często nazywana również otyłością brzuszną, to nadmiarowe nagromadzenie tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej. Nagromadzenie tkanki tłuszczowej ma nieproporcjonalny charakter do całkowitej zawartości tłuszczu w organizmie, a to stanowi istotny i niezależny czynnik ryzyka wystąpienia wielu powikłań metabolicznych. Otyłość trzewna częściej występuje u mężczyzn niż kobiet i dzieci.
Nieracjonalne żywienie, źle zbilansowana dieta, tłuste potrawy, czy życie w stresie – to najczęściej wymieniane przyczyny otyłości brzusznej. Również współczesny tryb życia obwinia się o powstanie otyłości trzewnej, czyli brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia, spożywanie przetworzonych produktów. Co te czynniki powodują, że tyjemy?
Odpowiedź jest stosunkowo łatwa. Niekorzystne dla zdrowia zmiany nawyków żywieniowych i ograniczenie aktywności fizycznej doprowadzają do sytuacji, w której jemy więcej niż potrzebuje organizm, by sprostać zapotrzebowaniu energetycznemu. Powstaniu otyłości sprzyja tendencja naszego organizmu do magazynowania energii bardziej niż do jej wydatkowania. W organizmie zdrowego mężczyzny jest 12–20% tłuszczu, u kobiety 20–33%. Przy prawidłowej masie ciała 85% tkanki tłuszczowej znajduje się po skórą, pozostałe 15% stanowi tkankę tłuszczową trzewną. U kobiet w okresie rozrodczym tkanka tłuszczowa podskórna umiejscowiona jest głównie w okolicy pośladkowo-udowej. Natomiast w przypadku mężczyzn, niezależnie od wieku, gromadzenie się tłuszczu w wyższych częściach tułowia powoduje otyłość trzewną.
Jean Vague, francuski lekarz, w latach 40-tych XX wieku po raz pierwszy opisał i wyróżnił dwa typy otyłości: trzewną – androidalną (typu jabłko) oraz udowo-pośladkową – gynoidalną (typu gruszka). Otyłość trzewna jest rozpoznawana w badaniach obrazowych, jeżeli pole tłuszczu trzewnego jest większe niż 100 cm2, Przekłada się to w praktyce na stwierdzenie, że gdy obwód talii u kobiet przekroczy 70 cm, a u mężczyzn 86 cm, mamy do czynienia z otyłością.
Wykazano, że wzrost obwodu talii koreluje ze wzrostem śmiertelności. Do oceny rodzaju otyłości służy wskaźnik talia-biodra (czyli Waist-Hip Ratio), który pozwala rozpoznać otyłość typu jabłko u mężczyzn, jeżeli WHR >1,0, u kobiet – typu gruszka, jeżeli WHR >0,8. Zauważono, że nadmiar tkanki tłuszczowej brzucha zwiększa się z wiekiem bardziej u mężczyzn niż u kobiet.
Tkanka tłuszczowa podskórna brzuszna jest mniej aktywna metabolicznie i hormonalnie niż tkanka tłuszczowa trzewna, która jest bardziej wrażliwa na działanie hormonów. Jest też mniej wrażliwa na działanie insuliny. W tkance tłuszczowej trzewnej biologicznie nieaktywny kortyzon jest przekształcany miejscowo w aktywny kortyzol, który hamuje obwodowe zużycie glukozy oraz prowadzi do gromadzenia się tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej. Stwierdzono, że w otyłości dochodzi do przenikania tkanki tłuszczowej przez makrofagi i rozwoju przewlekłego stanu zapalnego. Nagromadzenie tkanki tłuszczowej trzewnej jest powiązane z podwyższonymi parametrami stanu zapalnego w surowicy oraz ze wzrostem ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy typu 2.
Negatywny wpływ nadmiaru tkanki tłuszczowej trzewnej na stan zdrowia wynika z wydzielania przez nią prozapalnych cytokin i rozwoju zapalenia. Tkanka tłuszczowa trzewna powoduje także dużą aktywność lipolitycznej tkanki tłuszczowej oraz uwalnia do krążenia wolne kwasy tłuszczowe, które hamują transport glukozy do komórek i prowadzą do insulinooporności, a następnie do hyperinsulinizmu, zespołu metabolicznego i cukrzycy typu 2. Jak zauważono w wielu badaniach, otyłość trzewna stanowi dodatkowy, niezależny od otyłości ogólnej, poważny czynnik ryzyka wielu chorób metabolicznych. Przyrosty obwodu talii w kolejnych latach są istotnie większe niż wynikałoby to tylko z obserwowanego zwiększania się wielkości indeksu masy ciała (BMI). Negatywne konsekwencje zdrowotne wynikające z otyłości mogą być więc niedoszacowane, jeśli analizowane są jedynie tendencje zmian indeksu masy ciała (BMI). Większego ryzyka wystąpienia powikłań metabolicznych u osób z nadmiarem tkanki tłuszczowej, powodującej otyłość trzewną, w porównaniu z innymi depozytami tkanki tłuszczowej, upatruje się zarówno w uwalnianiu wolnych kwasów tłuszczowych bezpośrednio do wątroby, jak i w zwiększonej produkcji hormonów, cytokin i białek regulatorowych zaangażowanych w procesy metaboliczne oraz wyższej aktywności metabolicznej, spowodowanej zwiększoną liczbą receptorów dla niektórych hormonów i innych biologicznie czynnych związków.
Badania wykazały zależność między zwiększoną ilością błonnika pokarmowego i zmniejszonym występowaniem otyłości trzewnej, chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2 oraz raka jelita grubego. Do zahamowania rozwoju otyłości trzewnej nie wystarczy zmiana diety, gimnastyka i sport. Konieczne jest dostarczanie z pożywieniem błonnika (co najmniej 400 g jarzyn i owoców dziennie) wspomagającego działanie ochronne na błonę śluzową jelita grubego i na metabolizm ogólnoustrojowy. To przyczyni się do ochrony przed rozwojem otyłości trzewnej i chorób metabolicznych.
Należy pamiętać o kilku zasadach dotyczących diety przy otyłości brzusznej:
Wyłącznie dieta przy walce z otyłością trzewną nie wystarczy, konieczne są także ćwiczenia fizyczne. Ćwiczenia fizyczne powinny być wykonywane jak najczęściej, jednak minimum to 4 razy w tygodniu przez 30-60 minut. Oprócz tego dobrze chodzić na długie spacery (minimum 10 tysięcy kroków dziennie). Sporty jakie są zalecane osobom z otyłością trzewną to jogging, jazda na rowerze, pływanie, treningi aerobowe i siłowe, które wzmacniają mięśnie. Początkowo nie należy z wysiłkiem przesadzać, tylko stopniowo wydłużać czas oraz intensywność aktywności fizycznej.
Jeżeli zdiagnozowana zostanie otyłość olbrzymia (indeks masy ciała BMI powyżej 40 lub nawet powyżej 35 jeżeli w ocenie lekarza jest to uzasadnione), rekomendowane jest leczenie chirurgiczne. Leczenie chirurgiczne tego typu otyłości to operacja bariatryczna. Celem operacji bariatrycznych jest modyfikacja przewodu pokarmowego w taki sposób, aby przyjmować mniejszą ilość pokarmów i kalorii. Obecnie zdecydowana większość operacji bariatrycznych jest wykonywana techniką laparoskopową. Bardzo często ten typ leczenia przynosi korzystne rezultaty. Po zabiegu pacjenci odczuwają poprawę jakości życia pod każdym względem. Cofają się skutki otyłości. W 90 proc. przypadków ustępuje cukrzyca, wydłuża się życie i ustępuje depresja. Operacje bariatryczne są w Polsce refundowane przez NFZ, nieodpłatnie.
Zdrowy styl życia, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna mogą nas uchronić przed otyłością trzewną. Kiedy jednak choroba się pojawi, mogą również pojawić się pytania i wątpliwości. Dlatego warto śledzić działalność organizacji pacjenckich, które często dostarczają chorym wielu informacji i porad. Na stronie internetowej Fundacji dobro powraca można znaleźć wiele informacji o chorobie.
Obecnie ludzie żyją nie tylko dłużej, ale i znacznie wygodniej. Postęp cywilizacyjny doprowadził do znacznego polepszenia się m.in. warunków pracy, odżywiania, komunikacji, opieki zdrowotnej i odpoczynku
Otyłość olbrzymia jest chorobą. Charakteryzuje się nadmiarem tkanki tłuszczowej w ciele. Wymaga właściwej diagnostyki i leczenia. Otyłość olbrzymia jest też chorobą przewlekłą, a to oznacza, że jako proces przewlekły generuje szereg zmian na wielu poziomach biologicznych organizmu. Wszelkie zmiany na poziomie komórek, tkanek i narządów nigdy nie są obojętne dla organizmu i najczęściej prowadzą do rozwijania powikłań i współwystępowania chorób.
Otyłość jest chorobą przewlekłą. Jest także głównym czynnikiem ryzyka wielu innych chorób przewlekłych, w tym chorób układu krążenia, które są głównymi przyczynami zgonów na całym świecie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że 1,9 miliarda osób cierpi z powodu nadwagi, a 650 milionów osób jest otyłych. Nadwaga i otyłość są przyczyną śmierci 4 milionów ludzi na świecie każdego roku.
