Ostre zapalenie trzustki- może być śmiertelnie niebezpieczne!

Stąd trzustka narażona jest na różne uszkodzenia i zaburzenia, z których najczęściej diagnozuje się przewlekłe oraz ostre zapalenie trzustki (OZT). Nieco zapominamy o tym gruczole, gdy funkcjonuje prawidłowo. Potrafi on jednak wywróci nasze życie do góry nogami, gdy choruje.

Ciężka postać OZT jest bowiem stanem zagrażającym życiu pacjenta i wymaga natychmiastowej hospitalizacji. Na szczęście większość pacjentów cierpi na łagodną postać OZT– ale również ona wiąże się z kilkunastodniowym leczeniem i pobytem w szpitalu.

Czego możemy się spodziewać, gdy dotknie nas ostre zapalenie trzustki? Jak nie dopuścić do rozwoju choroby? Czy OZT można całkowicie wyleczyć?

Ostre zapalnie trzustki – objawy choroby

Kiedy z trzustką dzieje się coś złego, nie da się tego przeoczyć. Ten mały, 12-20 centymetrowy gruczoł, wysyła wyraźne sygnały, że w naszym organizmie rozwija się ostre zapalenie trzustki. Objawy choroby obejmują:

1. Silny, utrzymujący się nawet kilka dni, opasający ból zlokalizowany w górnej części brzucha, promieniujący w stronę pleców. Ból nasila się coraz bardziej wraz z upływającym czasem.
2. Nagłe nudności, wymioty
3. Napięte powłoki brzucha
4. Rumienienie się twarzy
5. Przyspieszona akcja serca, powyżej 100 uderzeń na minutę
6. Odczuwanie silnego pragnienia
7. Gorączka
8. Żółtaczka (pojawia się u 30% chorych)
9. Obniżenie perystaltyki jelit
10. Siwo-czerwone zabarwienie twarzy
11. Zaburzenia świadomości

Co się dzieje w naszym organizmie, gdy rozwija się ostre zapalenie trzustki? Ten gruczoł produkuje enzymy trawienne, które są aktywowane poza nim, w dwunastnicy. Dziennie trzustka może wyprodukować nawet 4 litry enzymów. Natomiast w przebiegu ostrego zapalenia mechanizmy stabilizujące aktywność enzymów wewnątrz trzustki ulegają rozregulowaniu. Wskutek tego enzymy trawienne aktywują się za wcześnie, wewnątrz trzustki. Stąd mówi się, że trzustka zaczyna zjadać samą sobie lub że zachodzi samotrawienie się gruczołu. .Co więcej, enzymy trawią nie tylko samą trzustkę, ale również sąsiadujące z nią ściany przewodu pokarmowego.

Reakcja zapalna, jaka powstaje w przebiegu OZT jest bardzo silna. Niekiedy miejscowy stan zapalny może się uogólnić i w ciężkich przypadkach doprowadzić nawet do niewydolności wielonarządowej. Mówi się wówczas o ciężkiej postaci ostrego zapalenia trzustki. Dochodzi także do martwicy w obrębie gruczołu i/albo do sepsy. Dla 50%-80%% pacjentów doświadczających ciężkiego przebiegu z wystąpieniem martwicy lub sepsy OZT okazuje się śmiertelne. Przy ciężkim przebiegu bez martwicy i sepsy rokowania są dużo lepsze (10% śmiertelności).

Ostre zapalenie trzustki – przyczyny

Za około 80% przypadków ostrego zapalenia trzustki odpowiada kamica żółciowa lub spożywanie alkoholu. Od lat na całym świecie przybywa pacjentów cierpiących na OZT. Jest to wiązane z epidemią otyłości, która sprzyja powstawaniu kamicy żółciowej.

Około 10% przypadków ma nierozpoznaną etiologię. Mówi się wówczas o idiopatycznym OZT.

Do pozostałych czynników należy na przykład uraz w obrębie brzucha, genetyczne hipercholesterolemie lub wrodzone wady trzustki, przyjmowanie niektórych leków. Możliwe jest również oddziedziczenie po rodzicach mutacji genów, które mogą aktywować enzymy trzustkowe wewnątrz organu.

Ostre zapalenie trzustki – diagnostyka

Silny, nieustępujący ból brzucha skłania zazwyczaj pacjentów do poszukiwania pomocy lekarskiej.

Lekarz podczas wywiadu analizuje zgłaszane przez chorego objawy, szczególną uwagę zwracając na stan powłok brzusznych (podczas ucisku są one bolesne i napięte). U większości pacjentów występuje równocześnie gorączka i tachykardia.

W badaniu krwi ocenia się przede wszystkim:

• Stężenie amylazy w surowicy
• Badanie moczu
• Stężenie lipazy w surowicy
• Enzymy wątrobowe
• Poziom cholesterolu
• Stężenie wapnia
• Poziom leukocytów i hematokryt
• Stan elektrolitów
• Poziom kreatyniny
• CRP

Wykorzystuje się także metody obrazowe. USG jamy brzusznej co prawda nie dostarczy informacji o stopniu uszkodzeń w obrębie trzustki, ale za jego pomocą można stwierdzić kamicę żółciową, odnaleźć potencjalne perforacje czy uchwycić nieprawidłowości w perystaltyce jelit.

Ostre zapalenie trzustki – leczenie postaci ciężkiej i łagodnej

Dobra wiadomość jest taka, że łagodne postacie ostrego zapalenia trzustki (ok 80% wszystkich przypadków) nie są skomplikowane pod kątem ich leczenia. Pacjent co prawda musi trafić do szpitala, gdzie będzie dożylnie nawadniany oraz podawane będą leki przeciwbólowe i rozkurczowe, ale po kilku-kilkunastu dniach odnotowuje się znaczną poprawę. Stosuje się również leki wpływające na obniżenie wytwarzania enzymów trzustkowych oraz konieczna jest kilkudniowa głodówka. Trzustka ma duży potencjał do regeneracji, który trzeba wspierać odpowiednią dietą. Jeżeli dotknęło nas ostre zapalenie trzustki to  konieczne jest zastosowanie całkowitej abstynencji od alkoholu.

Kiedy wystąpienie OZT związane jest z kamicą żółciową, podczas hospitalizacji usuwa się pęcherzyk żółciowy. Przy ciężkich nudnościach i wymiotach wprowadza się zaś tymczasowe żywienie pozajelitowe.

Niestety leczenie ciężkiego przebiegu ostrego zapalenia trzustki (20% wszystkich przypadków) wymaga zastosowania intensywnego leczenia i bywa dużym wyzwaniem. W ciężkim OZT mogą wystąpić powikłania, uogólnione zapalenie organizmu (prowadzące do ryzyka sepsy), niewydolność wielonarządowa lub martwica trzustki. Stąd stan pacjenta musi być na bieżąco i uważnie monitorowany a samo leczenie może się przeciągać miesiącami. Życiu chorego może zagrozić miedzy innymi:

• Sepsa
• Zakażenia, torbiele, ropnie
• Krwotoki wewnątrz jamy brzusznej
• Niewydolność oddechowa
• Uszkodzenia narządów wewnętrznych
• Perforacja jelita
• Zakażenia pooperacyjne (jeżeli dojdzie do konieczności chirurgicznego lub endoskopowego usunięcia martwicy)
• Wytworzenie się przetok

Ostre zapalenie trzustki – dieta i zalecenia

Ostre zapalenie trzustki wymaga od chorego wprowadzenia zmian w swoim stylu życia. Po wypisaniu ze szpitala do domu leczenie jest kontynuowane, a pacjent powinien trzymać się w tym czasie prozdrowotnych zasad. Mają one na celu maksymalne odciążenie trzustki, która potrzebuje czasu na ustabilizowanie swojej pracy i regenerację:

1. Rzucić palenie papierosów
2. Nie pić alkoholu
3. Stosować dietę lekkostrawną
4. Ograniczyć spożywanie produktów zawierających tłuszcz i błonnik (na przykład ciemne pieczywo, razowe makarony)
5. Spożywać posiłki regularnie, w mniejszej objętości
6. Zrezygnować z jedzenia czerwonego mięsa na rzecz chudych mięs i ryb
7. Jeść dużo warzyw i owoców (w początkowej fazie zalecane jest poddawanie ich obróbce termicznej, nie zaleca się spożywania zbyt dużej ilości owoców i warzyw na surowo. Dodatkowo należy usuwać z nich skórkę oraz pestki)
8. Wprowadzić do swojego jadłospisu zioła
9. Wyeliminować z jadłospisu żywność przetworzoną, słone przekąski, ciasta, batony, chipsy, lody
10. Nie spożywać masła
11. Przygotowywać potrawy bez użycia tłuszczu – piec, gotować na parze
12. Dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu

Restrykcje żywieniowe trwają zazwyczaj miesiąc, następnie stopniowo wprowadza się produkty zawierające więcej tłuszczu a docelowo pacjent może wrócić do regularnej diety. Trzeba jednak pamiętać, że powinna być to dieta dobrze zbilansowana, oparta na ogólnych zasadach zdrowego żywienia.

Warto skonsultować się w tej sprawie z dietetykiem i już na zawsze przestrzegać zdrowych zaleceń żywieniowych. W Fundacji Dobro Powraca można uzyskać informacje dotyczące prozdrowotnych diet. Z organizacją na stałe współpracuje dietetyk. Osoby potrzebujące wsparcia finansowego, również  mogą liczyć na pomoc fundacji.